Wat heeft het scheiden van melk en vlees met God te maken? Wat is er na al die duizenden jaren toch met dit vreemde Joodse ritueel, waarvan Joden volhouden dat het absoluut noodzakelijk is om de unieke relatie die Joden met de God van Israël hebben te beschermen?
Ik geef toe dat het altijd een mysterie is geweest, maar de hardnekkige volharding van mijn familie, mijn gemeenschap en mijn regering dat de koosjere wetten nooit mogen worden losgelaten, dwong mij om dieper te kijken, en wat ik vond is inderdaad diepgaand.
Cholestorolgehalte
U hebt vast wel eens horen uitleggen hoe gezond het is om melk en vlees van elkaar te scheiden, en hoe dat het cholesterolgehalte verlaagt. Of dat iets te maken heeft met het verbod van het koken van een lammetje in de melk van zijn eigen moeder, is op zijn best twijfelachtig.
Ik weet ook dat archeologen in Libanon oude Oegaritische spijkerschriftteksten hebben ontdekt waarin wordt beschreven hoe de plaatselijke bevolking een soortgelijke traditie kende als die door Mozes is beschreven. Toen Mozes destijds aan de kinderen van Israël beval: ‘Gij zult geen geitje (babygeitje of lammetje) in zijn moedermelk koken’, was dat ook een waarschuwing om de praktijken van de heidense volken in het land Kanaän niet na te doen.
Maar om met dit vers zo ver te gaan als nu het geval is in het Jodendom stelt mij voor een dilemma. Waarom zou alle melk en vlees volledig van elkaar te scheiden moeten worden? Waarom moeten er zelfs twee keukens zijn, twee soorten servies en bestek, twee gootstenen om er zeker van te zijn dat melk en vlees elkaar op geen enkele manier kunnen raken? Voor de meeste christenen en ook Joden die in Jezus geloven is dit buitensporig, schandalig, en voor gewoon weer zo’n last die is opgelegd door rabbijnen die ‘onder de wet’ leven.
Wat eten met je relatie met God te maken heeft
Maar de waarheid, durf ik te zeggen, is veel opwindender.
Deze koosjere eis is even diepgeworteld in de Joodse traditie als de sabbat, omdat het Joden een praktische, zinvolle manier biedt om de hele dag, elke dag met God in contact te komen.
U zult vragen: ‘Wat heeft voedsel te maken met mijn relatie met God?’ Blij dat u het vraagt.
Om hier vat op te krijgen moeten we beginnen met de drie dingen te overwegen waarvan de Bijbel zegt dat ze niet vermengd mogen worden:
- melk en vlees
- wol en vlas
- verschillende soorten dieren of planten
Het is duidelijk dat het samenvoegen van een stier en een ezel om het land te ploegen problemen gaat opleveren, dus daar hebben we geen probleem mee. Het is immers een ‘ongelijk span’ dat zo onnodig moet lijden.
Kaïn en Abel
Maar hoe zit het met het combineren van vlas en wol, in het Hebreeuws shatnez genoemd? Waarom is dat verboden? Hier beginnen we te begrijpen dat er ernstige gevolgen zijn van het mengen van verschillende soorten, die verder gaan dan praktische overwegingen, maar die geworteld zijn in de aard van God Zelf en hoe we ons leven moeten leiden.
De rabbijnen wijzen erop dat wol en vlas niet vermengd mogen worden omdat de wol van schapen Abel voorstelt, die het beste dier van zijn kudde aan God offerde, en Kaïn die vlaszaad van zijn velden offerde. Dit ‘magere offer’ maakte de Heer niet blij, niet omdat God per se een bloedoffer wilde zoals veel christenen denken (er worden immers prachtige graanoffers in de Schrift genoemd waar God zeker door werd geëerd). Het probleem is dat Kaïn een vrek was, gesloten van geest, en hardvochtig. Hij bracht alleen wat mager vlaszaad.
Abel daarentegen was ruimdenkend, vrijgevig en ‘groot’ (een Hebreeuws gezegde dat ‘grootmoedig’ betekent). Hij gaf een van zijn meest gewaardeerde schapen. En wat gebeurt er als we gulheid proberen te mengen met gierigheid? Kaboom! Moord in de eerste familie van de wereld.
Verbod op hybriden
Er is een algemeen verbod op hybriden in het Jodendom. ‘Het is verboden om twee uiteinden die tegengesteld zijn te mengen of te combineren wanneer de verbinding niet goed gaat.’ Als je tegengestelden, die niet bedoeld zijn om te worden gemengd, met elkaar verbindt, zijn er twee resultaten: Ofwel de originelen worden uitgeroeid en er ontstaat iets anders, iets nieuws, zoals melk en koffie een cappuccino wordt. Of beide blijven geldig, maar de tegenstelling tussen de twee tegengestelden veroorzaakt onverzoenlijke spanningen die kunnen leiden tot de vernietiging van beide. Zoals water en vuur.
God schiep verschillende soorten, zoals man en vrouw, en elk heeft een bepaalde taak. Als deze grenzen worden genegeerd of afgebroken, en de verschillende soorten worden gedwongen zich te vermengen, ontstaat er iets anders, iets anders dan de Schepper bedoeld heeft.
Het probleem van de mix van melk en vlees
Nu het probleem van de mix van melk en vlees. De rabbijnen hebben deze concepten de afgelopen 3000 jaar ontwikkeld. Zij merkten op dat, ondanks het shatnez-verbod, het priesters was toegestaan om kleding te dragen die verschillende soorten stoffen combineert in de dienst van God in zijn Tempel. Het mengen van materialen in de aanbidding van ‘Hem die shalom maakt in de hemelen’ schept geen controverse, verwarring, of brand, want in zijn aanwezigheid doven zelfs water en vuur elkaar niet uit.
Melk vertegenwoordigt de witte, zuivere, voedende goedheid van genade (zoals de wol van Abel). Vlees is rood, gedurfd, ruw, aards (zoals Kaïn’s karmozijnrode vlaszaad).
Een koosjere, observerende Jood zorgt er elke dag en bij iedere handeling voor dat de dingen op de plaats blijven waar ze horen. Bij het boodschappen doen, koken, eten en opruimen zorgt de Jood voor ordelijkheid bij alles wat Hij gebruikt van de schepping. Want alles wat God heeft geschapen heeft, moet het doel dienen waartoe God het geschapen heeft.
Wet en genade
Het betekent aanvaarden dat er wet en genade is, rechtvaardigheid en barmhartigheid, heiligheid of alledaags leven, leven en dood. Niet omdat we altijd begrijpen waarom of zelfs hoe deze tegenstellingen werken – meestal doen we dat niet – maar omdat we vertrouwen op het wonder van Gods wijsheid om ons en alle dingen op de juiste manier te scheppen.
Denken Joden hier elke keer aan als ze aan tafel gaan? Meestal niet, want Joden genieten van eten zoals iedereen. Maar het gebod om de soorten niet te vermengen werd een gewoonte, een traditie volgens welke wij ons leven leiden op alle gebieden. Je zou kunnen zeggen dat we een belangrijke les hebben geïnternaliseerd of verteerd. Knoei niet met Gods schepping, ook al denk je dat je het beter weet.
Dit gebod heeft natuurlijk ook gevolgen voor allerlei andere aspecten van het leven. Bijvoorbeeld bij ingrepen in het menselijk DNA en andere wetenschappelijke experimenten die ons bestaan op deze planeet kunnen bedreigen als wij niet de morele kracht hebben om erop te vertrouwen dat de wegen van de Schepper het beste zijn voor ons allen. We zouden ook kunnen nadenken over de vraag waarom het Joodse volk is opgedragen zich niet te vermengen met de omringende volkeren.
Maar daar kunnen we het later over hebben. Het is voor mij nu tijd om te eten.
Bronvermelding:
Datum: 04-02-2022
Auteur:
Beeld: Het Hummus Hagiva restaurant in Jeruzalem is populair onder zowel Joodse als Arabische jongeren. Foto: Nati Shohat / Flash90
Website: israeltoday.nl
