Op 1 november kiezen de Israëli’s binnen vijf jaar voor de vijfde keer hun volksvertegenwoordigers en daarmee een nieuwe regering. Het land verkeert nog steeds in een politieke impasse.
Er gaat geen dag voorbij zonder politieke nieuwtjes en schandalen van partijen en politici en een eindeloos politiek steekspel. Hoe waar is de Israëlische uitspraak ‘Het is pas voorbij als het voorbij is’?! Ook na de definitieve verkiezingsuitslag zullen we nog wekenlang worden beziggehouden met de vorming van een nieuwe regeringscoalitie.
Sinds de ontbinding van de Knesset eind juni speelt het politieke drama zich voor aller ogen af. Alle partijen hebben tijdens interne voorverkiezingen voor hun kandidaten naar voren geschoven en de kandidatenlijsten opgesteld. Intussen wordt er nog geschoven tussen partijen en individuele politici om eventueel lijstverbindingen aan te gaan of om juist een afzonderlijke lijst te vormen.
Meretz en de linkervleugel
Voor het eerst in haar geschiedenis hield de linkse Meretzpartij democratische voorverkiezingen, voor zowel de parlements-kandidaten als de voorzitter. De campagne voor het voorzitterschap was gemeen en er werd puur op de persoon gespeeld. Het ging om twee kandidaten: veteraan en voormalig partijleider Zehava Gal-On en Knessetlid Yair Golan. Hun visies stonden haaks op elkaar.
Zehava Gal-On (partijvoorzitter van 2012 tot 2018 en Knessetlid van 1999 tot 2017) is inmiddels met pensioen. Zij is overgehaald om naar de politiek terug te keren in een poging om te voorkomen dat Yair Golan op de voorzittersstoel zou gaan zitten. Zehava Gal-On vertegenwoordigt de extreemlinkse kant van het zionistische deel van Israël. Ze is een fel tegenstander van de pioniersbeweging van Joden die zich in Judea en Samaria willen vestigen; ze werkte in het verleden als algemeen secretaris van de anti-nederzettingenbeweging B’tselem, en heeft opgeroepen om de ‘Wet op de Terugkeer’ in te trekken. Hoewel Meretz wordt gezien als een bolwerk voor post-zionistische standpunten, beweert Gal-On dat de partij een zionistische visie aanhangt, die tolerant en liberaal is. Zehava Gal-On beroept zich op het historische DNA van de Meretzpartij.
Yair Golan / Meretz
Yair Golan trekt het zionistische DNA van Meretz sterk in twijfel. Hij is een gepensioneerde generaal-majoor van de IDF (het Israëlische defensieleger), en heeft aan verschillende militaire operaties deelgenomen, o.a. de Eerste Libanon Oorlog (1982), de Tweede Intifada (2000-2005) en de Tweede Libanon Oorlog (2006). Hoewel een gepensioneerde legergeneraal in een centrumlinkse partij nauwelijks nieuws is, is zijn positie in Meretz tamelijk uniek. Tijdens de campagne om het voorzitterschap beschuldigde hij Zehava Gal-On ervan dat zij de Meretzpartij klein wil houden en het imago van een softe club wereldverbeteraars wil handhaven. Hij betwijfelde openlijk haar toewijding aan het zionisme. Hierdoor kwam er een publiek debat op gang over de vraag of Meretz het zionisme eigenlijk nog wel hoog in het vaandel heeft. Yair Golans ideologie verschilt nauwelijks van die van andere partijen in het centrumlinkse kamp, zoals de Arbeiderspartij (Avodah) en Yesh Atid. Een groot deel van het electoraat van Meretz voelde dit feilloos aan en koos voor de eigen identiteit, en dus voor Zehava Gal-On, die Yair Golan met zestig procent van de stemmen versloeg. Voorlopig is de grootste uitdaging voor Meretz om boven de kiesdrempel uit te komen. Uit de peilingen blijkt dat de partij maximaal vijf of zes zetels haalt, dat is meer dan bij de vorige verkiezingen. Bovendien wordt er enorme druk op Gal-On uitgeoefend om aan te dringen op lijstverbintenis tussen Meretz en de Arbeiderspartij om zo een maximaal resultaat te behalen.
In tegenstelling tot Meretz kan de voorverkiezing van de Arbeiderspartij voor het voorzitterschap van de partij nauwelijks een wedstrijd genoemd worden. Het huidige hoofd van de Arbeiderspartij, minister van Vervoer Merav Michaeli, won de verkiezingsstrijd met ongeveer tachtig procent van de stemmen. Voor het eerst in jaren slaagt zij erin om als hoofd van de Arbeiderspartij twee opeenvolgende termijnen uit te zitten. Maar de Arbeiderspartij blijft in de peilingen steken tussen de vijf en zes zetels. Het belangrijkste doel is zich te onderscheiden van Meretz. Net als Zehava Gal-On staat Merav Michaeli onder enorme druk om met Meretz in zee te gaan. Maar in tegenstelling tot Gal-On heeft Michaeli het voorstel tot nu toe resoluut afgewezen. Volgens haar zijn er weinig ideologische overeenkomsten en zal een lijstverbintenis zorgen voor een afname van het aantal zetels van het centrumlinkse blok.
Maar als je het verkiezingsprogramma zorgvuldig bekijkt, is er weinig verschil tussen beide partijen. Ze hangen allebei de beginselen van het democratisch socialisme aan en hun kandidaten voor de Knesset zijn bijna identiek als je kijkt naar de centrale beleidskwesties die ze voorstaan. Om het nog ingewikkelder te maken, heeft de Arbeiderspartij niet langer een ‘beveiligingsexpert’ op een
realistische verkiesbare plaats op hun lijst staan. Omer Bar Lev, momenteel minister van Binnenlandse Veiligheid, werd naar de negende plaats gedegradeerd en keert waarschijnlijk niet terug
in de Knesset.
Het politieke midden
Yair Lapid / Yesh Atid
Yesh Atid, geleid door de huidige premier, Yair Lapid, is met vierentwintig zetels momenteel de op één na grootste partij in de peilingen. Lapid is de centrale kandidaat namens het anti-Netanyahu-kamp dat vooral uit centrumlinkse en een paar centrumrechtse kandidaten bestaat. Als premier zijnde, bevindt Lapid zich in de beste positie om zijn politieke invloed te vergroten. Hij heeft alle kansen om daadkracht te tonen en zich als nationaal leider te bewijzen. Lapid heeft de laatste maanden laten zien dat hij in staat is politieke crises en kritieke kwesties van nationale veiligheid te kunnen bezweren. Neem de positieve afloop van het recente Gaza-offensief, of het voorkomen van een landelijke lerarenstaking op de eerste schooldag. Hierdoor won Lapid veel vertrouwen, wat zich vertaalt in de politieke peilingen.
De grootste dreiging voor Lapid komt uit de richting van de nieuwgevormde ‘Nationale Eenheidspartij’ onder leiding van de minister van Defensie, Benny Gantz. Op 10 juli kondigden Gantz en Gideon Sa’ar, de minister van Justitie en voorman van de partij Nieuwe Hoop, aan om samen te werken bij de verkiezingscampagne. Ze vormden een gezamenlijke lijst die fel gekant is tegen een coalitie met Netanyahu. De Nationale Eenheidspartij wil een ‘stabiele en brede eenheidsregering’ formeren. Kort na de oprichting, sloten nog twee belangrijke publieke figuren zich bij hen aan; voormalig chef van de generale staf Gadi Eizenkot en voormalig Knessetlid van Yemina, Matan Kahana. Ideologisch gezien, hebben deze kandidaten weinig met elkaar gemeen. Gantz was het afgelopen jaar gastheer van de Palestijnse president Mahmoud Abbas in zijn privéwoning in Rosh HaAyin en hij heeft zich uitgesproken voor een tweestatenoplossing. Ook Eizenkot heeft soortgelijke opvattingen, waarbij hij in het openbaar zijn steun uitsprak voor het bereiken van een definitief vredesakkoord met de Palestijnen. Daarentegen gaan Gideon Sa’ar en Matan Kahana er prat op de Joodse nederzettingenbeweging in Judea en Samaria te willen versterken.
Benny Gantz / Yesh Atid
Bij zulke verschillen vraag je je af: Wat houdt deze zogenaamde unie eigenlijk bij elkaar?
Er zijn twee factoren die ervoor zorgen dat deze personen één lijst kunnen vormen. Het eerste is dat ze allemaal willen dat Netanyahu uit de politiek vertrekt, daarom verzetten ze zich tegen de vorming van een regering met hem. Het anti-Netanyahu-sentiment heeft in de Israëlische politiek misschien wel meer ideologische tegenstellingen bij elkaar gebracht dan welke andere kwestie dan ook in de afgelopen decennia.
Het tweede wat ze samenbindt, is de wens om het conflict tussen Israël en de Palestijnen te verkleinen. Deze wens overstijgt de sterk uiteenlopende ideologische verschillen. Die worden opzijgezet door de gezamenlijke overtuiging dat een permanente oplossing van het conflict in de nabije toekomst onbereikbaar is. En dus is het mogelijk om in kleine stappen het Palestijnse zelfbestuur te vergroten zonder dat de Israëlische veiligheid in gevaar komt. Dit stappenplan voorkomt dat Israël streeft naar een één-staat-oplossing. Een oplossing die een einde maakt aan de Palestijnse Autoriteit en de terugkeer wenst van het Israëlische gezag in de Palestijnse gebieden. Onder de kopstukken van de Nationale Eenheidspartij bestaat de vrees dat zo’n situatie uiteindelijk zal leiden tot de annexatie van de Palestijnse gebieden. Met Gideon Sa’ar en Matan Kahana zullen zij strijden om gefrustreerde rechtse kiezers binnen te halen, die gewoonlijk op partijen als Likoed stemmen, maar die eveneens graag willen dat het tijdperk Netanyahu ophoudt.
Gideon Sa’ar / Tikva hadasha – Nieuwe Hoop
Yisrael Beitenu, geleid door de politieke veteraan Avigdor Liberman, hield zich tot nog toe betrekkelijk rustig in de huidige verkiezingstijd. Ironisch genoeg is Liberman een van de eerste politici van het anti-Netanyahu-kamp binnen de rechtervleugel, nadat hij eerst jarenlang een politieke bondgenoot was van Netanyahu.
Een van zijn Knessetleden, Eli Avidar, verliet Yisrael Beitenu om een nieuwe partij Israel Free te beginnen. Het is een bizarre zet, die op dit moment de pogingen om een toekomstige regering zonder Netanyahu te vormen alleen maar schaadt. Het is namelijk onwaarschijnlijk dat Israel Free de kiesdrempel haalt.
Het aantal zetels van Yisrael Beitenu zal naar verwachting in de peilingen gelijk blijven. Vooral Russische Joden zijn trouw aan deze partij.
De Arabische partijen
De laatste lijst in het anti-Netanyahu kamp is de Arabische Gezamenlijke Lijst. Binnen deze partij dreigt een historische splitsing. Balad, de meer nationalistische factie in de partij, onder leiding van Sami Abu Shehadeh, weigert een kandidaat voor het premierschap te steunen. Ook dringt Balad aan op een harde lijn: geen enkele samenwerking met de zionistische partijen.
In het verleden heeft de Gezamenlijke Lijst met de regeringscoalitie samengewerkt om haar eigen agenda te bevorderen. Op die manier kon ze haar parlementaire verdiensten maximaliseren zonder daadwerkelijk lid van de coalitie te hoeven zijn.
De andere twee facties, Ta’al en Hadash, gaan pragmatischer te werk in hun politiek en staan op gespannen voet met Balad. Het is waarschijnlijk dat ze zich elk als onafhankelijke partij kandidaat zullen stellen. Dat vergroot het risico dat een of meer van deze facties de kiesdrempel niet haalt, en dat daardoor de Arabische vertegenwoordiging in de Knesset afneemt.
Alle tot nu toe genoemde partijen vormen het kamp waarvan vrijwel zeker is, dat ze zich zullen keren tegen deelname aan een coalitie met Netanyahu.
Ayelet Shaked / Jemima
Yemina, de partij die het laatste jaar de minister-president leverde
Nadat Naftali Bennett (Yemina) besloot even niet terug te keren in de politiek, kreeg Ayelet Shaked de leiding van de partij in handen. Zij nam een drastische stap door de partij te hervormen en die een nieuwe naam te geven: De Zionistische Geest. Veel voormalige partijleden, zoals Abir Kara en Matan Kahana, verlieten daarop de voormalige Yeminapartij, en namen een groot deel van de oorspronkelijke kiezers met zich mee. Bovendien is het imago van de partij ernstig geschaad door de ambtsperiode in de vorige regering. In de ogen van veel rechtse kiezers is het premierschap van Naftali Bennett mislukt.
In een poging dit probleem het hoofd te bieden, publiceerde Jonathan Pollard een video waarin hij zijn steun toezegde aan Ayelet Shaked. Pollard is een Amerikaan die alijah maakte nadat hij tientallen jaren in de Verenigde Staten gevangen heeft gezeten omdat hij geheime documenten aan de Mossad had doorgespeeld. Hij zei dat Shaked ‘geleerd heeft van haar fouten’ in de vorige regering. Nadat Pollard hevige kritiek ontving, trok hij zijn steunbetuiging in en verwijderde de video van de sociale media. Voor Shaked liep deze verkiezingsstunt dus slecht af. Haar partij zakt in de peilingen en komt bij lange na niet in de buurt van de kiesdrempel. Ze moet of een geheel nieuwe doelgroep voor de partij aan weten te boren of fuseren met een grotere bestaande partij.
Netanyahu en zijn Likoedpartij
Likoed heeft onlangs de voorverkiezingen afgerond en, zoals verwacht, deden de Knessetleden die het meest loyaal zijn aan Netanyahu het erg goed. Yariv Levin, Netanyahu’s rechterhand in de afgelopen oppositieperiode in de Knesset, nam het voortouw bij de pogingen om de demissionaire ‘eenheidsregering’ te laten vallen. Levin eindigde met de meeste stemmen. De Likoedpartij kreeg echter zware kritiek te verduren. Er staan nauwelijks vrouwen op realistische verkiesbare plaatsen op de lijst om in de volgende Knesset te kunnen komen. Van de eerste twintig kandidaten zijn er slechts twee vrouw. Netanyahu staat onder enorme druk om vrouwen hoger op de lijst te plaatsen, die keuze kan alleen hij maken. Niettemin heeft Likoed in de peilingen met zo’n tweeëndertig zetels een indrukwekkende voorsprong. Het is onwaarschijnlijk dat dit tussen nu en 1 november nog zal veranderen. Likoed heeft maar één taak tot aan de avond van 1 november: zorgen dat de trouwe aanhangers daadwerkelijk de deur uitgaan om te stemmen. Een hele opgave want door de vele verkiezingen in de afgelopen jaren is er weinig animo.
Netanyahu’s bondgenoten
De extreemrechtse ‘Religieus Zionistische Partij’ onder leiding van Betzalel Smotrich is een trouwe bondgenoot van Netanyahu. Na intensieve onderhandelingen, en bemiddeling van Netanyahu hebben de Religieuze Zionistische Partij en de Joodse Machtspartij onder leiding van Itamar Ben Gvir zich tot één lijst verenigd.
Wanneer deze partijen onafhankelijk van elkaar campagne voeren, is het onwaarschijnlijk dat ze de kiesdrempel halen. In het verleden slaagde Joodse Macht er niet in om een zetel te veroveren. Als een van deze partijen de kiesdrempel niet haalt, zou dat een ramp zijn voor rechts in het algemeen en voor Netanyahu in het bijzonder. Het is voor Likoed vrijwel onmogelijk om zonder hen een regering te vormen.
Itamar Ben Gvir / Joodse Machtspartij
Het was geen gemakkelijke keuze voor Betzalel Smotrich om in te stemmen met het samenvoegen van de lijsten met Itamar Ben Gvir. Veel religieuze zionististen beschouwen hem als te extreem. Ben Gvir was een trouwe leerling van Rabbi Meir Kahana en hij nam veel van diens standpunten over, zoals het voorstel om de Arabische minderheid vanuit de Joodse Staat naar elders te verbannen. Bovendien gingen veel protesten waaraan hij deelnam met racistische spreekkoren gepaard zoals ‘Dood aan de Arabieren’. Veel kiezers zijn ook niet vergeten dat hij jarenlang Baruch Goldstein prees, de Joodse terrorist uit Kiryat Arba die in 1994 de moskee van de Grot van de Aartsvaders in Hebron binnendrong en een groot aantal biddende moslims afslachtte. Bij Ben Gvir hing zelfs een foto van Goldstein aan de wand. Maar Ben Gvir beweert dat hij veranderd is: ‘Vroeger zei ik dat we ons van alle Arabieren moeten ontdoen, nu zeg ik dat we ons moeten ontdoen van de terroristen.’ Dit kan sommigen overtuigen, maar de meeste Israëli’s zien het als een poging van Ben Gvir om de weg te effenen naar een ministerspost in een door Netanyahu geleide regering.
Hoe dan ook, de verbinding van deze partijen met Likoed heeft hen hoogstwaarschijnlijk van een electorale uitschakeling gered. De Religieuze Zionistische Partij en de Joodse Machtspartij staan momenteel op tien zetels in de peilingen.
De partijen van de charediem kennen hun eigen strijd op het gebied van eenheid, net zoals de Arabische Gezamenlijke Lijst. Op dit moment vindt er een grote splitsing plaats binnen de Asjkenazische Verenigde Tora Jodendom Alliantie. Die bestaat uit facties van chassidische en niet-chassidische charediem. De kern van het meningsverschil heeft te maken met de integratie van een op de staat gebaseerd leerplan in het charedische onderwijssysteem.
Onlangs is de Belzer chassidische sekte begonnen met de samenstelling van het zogeheten kern-curriculum, dat door het Ministerie van Onderwijs wordt uitgegeven. Voor sommigen in de charedische gemeenschap is dit de enige manier waarop de leden in de beroepsbevolking kunnen integreren om zo in het levensonderhoud van hun gezinnen te voorzien. Zonder het diploma van
het kern-curriculum hebben de afgestudeerde studenten geen mogelijkheid om buiten de yeshiva (Bijbelschool) in hun onderhoud te voorzien. Anderen beschouwen het echter als een bedreiging
en vrezen dat veel gediplomeerden de chassidische gemeenschap en de bijbehorende levenswijze gaan verlaten.
Voor Netanyahu zou deze ontwikkeling een obstakel kunnen vormen om na de verkiezingen de meerderheid te behouden. Net als de religieuze zionisten zijn de charediem trouwe bondgenoten van
Netanyahu. Ze weten hoe ze met hem moeten samenwerken en gewoonlijk worden de meeste van hun beleidsverzoeken toegekend. Maar de charidiem voeren meestal geen campagne met
onafhankelijke lijsten, omdat ook zij dan het risico lopen de kiesdrempel niet te halen. Zonder deze cruciale zetels is Netanyahu niet in staat om een regering te vormen.
Tenslotte is er de Ra’am-partij, de Arabisch partij onder leiding van Mansour Abbas. Waarschijnlijk is dit de enige partij die op voorhand bereid is te overwegen in bijna elke coalitie zitting te nemen, of die nu door Netanyahu, Lapid, Gantz of iemand anders geleid wordt. Hun laatste periode in de zogenaamde eenheidsregering leverde hen veel kritiek op binnen de Arabische gemeenschap. Tegelijkertijd wekte het ook een gevoel van hoop, dat er beleid ten gunste van de Arabieren in Israël kan worden doorgevoerd door deel te nemen aan de coalitie. Hoewel Ra’am op de kiesdrempel balanceert, is de verwachting dat de partij het benodigde aantal zetels haalt en terugkeert naar de Knesset. Ra’am zou opnieuw een beslissende rol tijdens deze verkiezingen kunnen spelen.
Uiteindelijk bevindt Israël zich nog steeds in een ernstige politieke impasse die zeer weinig politieke stabiliteit oplevert. Zelfs als er een regering is gevormd, is die meestal een kort leven beschoren. Er dreigen voortdurend nieuwe verkiezingen.
Overgangsfase
Ik denk dat we ons in een overgangsfase bevinden. We zijn langzaam op weg naar een post-Netanyahu-tijdperk, of je dat nu positief of negatief bekijkt. De eenheidsregering gaf het Israëlische
publiek een voorproefje van hoe een regering zonder Netanyahu eruitziet. De Israëli’s hebben nu ervaren dat het land ook zonder hem goed kan blijven functioneren.
Is het mogelijk dat Netanyahu de volgende premier wordt? Zeer zeker. Maar hoe meer hij wegblijft uit de coalitie en bij de positie van premier, hoe dichter hij bij het einde van zijn politieke carrière komt, en daarmee aan het einde van het tijdperk van politieke strijd om de poppetjes, in plaats van daadkrachtig beleid.
Bronvermelding:
Datum: 11-10-2022
Auteur: Jason Silverma
Beeld: Olivier Fitoussi / Flash90
Website: israeltoday.nl
