De HEERE is mijn Herder,
mij ontbreekt niets.
Hij doet mij neerliggen in grazige weiden,
Hij leidt mij zachtjes naar stille wateren.
Hij verkwikt mijn ziel,
Hij leidt mij in het spoor van de gerechtigheid,
omwille van Zijn Naam.
Al ging ik ook door een dal vol schaduw van de dood,
ik zou geen kwaad vrezen, want U bent met mij;
Uw stok en Uw staf,
die vertroosten mij.
U maakt voor mij de tafel gereed
voor de ogen van mijn tegenstanders;
U zalft mijn hoofd met olie,
mijn beker vloeit over.
Ja, goedheid en goedertierenheid zullen mij volgen
al de dagen van mijn leven.
Ik zal in het huis van de HEERE blijven
tot in lengte van dagen.
Psalm 23 -16-
Over goedheid en goedertierenheid gesproken
Vandaag wil ik met je nadenken over de woorden:

Ja, goedheid en goedertierenheid zullen mij volgen, al de dagen van mijn leven.

Zullen we het even goed tot ons laten doordringen vanmorgen wat de HEERE, de Aanwezige in jou en mijn leven tot jou en mij vanmorgen zegt: Goedheid en goedertierenheid zullen je volgen, al de dagen van je leven. En God is een God Die niet liegen kan. Dit staat als een paal boven water: Goedheid en goedertierenheid zullen je volgen, al de dagen van je leven.

Voor het woord goede wordt in het Hebreeuws een woord gebruikt dat de meesten wel kennen in het Nederlands: Tov. Je bent een toffe vent of een toffe meid. Dan bedoelen we dat je een goede vent en meid bent. Tov in het Hebreeuws heeft de maken met goed in de breedste zin van het woord.

Zal ik eens een paar verklaringen vanuit het Hebreeuws voor ‘tov’ voorlezen?
mooi, best, beter, overvloedig, opgewekt, op zijn gemak, eerlijk, gunst, fijn, blij, goed, genadig, vrolijk, vriendelijk, liefhebbend, vrolijk, aangenaam, behagen, plezier, kostbaar, voorspoed, zoet, rijkdom, welzijn.

Onvoorstelbaar vind je ook niet dat de schepper van hemel en aarde, deze gedachten over jou en mij hebt? Dat hebben we helemaal niet verdiend. We hebben een Vader die werkelijk het aller, allerbeste met jou en mij voor heeft.

Maar er wordt in de tekst niet uitsluitend over goedheid gesproken, maar eveneens over goedertierenheid, in het Hebreeuws chesed. Er is één geval in de Psalmen (141: 5) waar het woord chesed wordt gebruikt voor de houding van de mens tegenover de mens:

Slaat de rechtvaardige mij, het zal een gunst zijn, bestraft hij mij, het zal olie op mijn hoofd wezen, mijn hoofd zal het niet weigeren; dan nog is mijn gebed voor hen in al hun ellende.

Hier wordt het dus vertaald met ‘gunst’.

Het woord voor goedertierenheid, chesed, wordt alleen gebruikt in gevallen waarin er een erkende band is tussen de betrokken partijen. Het theologische belang van het woord chesedis dat het meer dan enig ander woord staat voor de houding die beide partijen bij een verbond ten opzichte van elkaar dienen te behouden.
In Jesaja 40: 6 wordt bijvoorbeeld het woord chesed gebruikt om de standvastigheid van de mens te beschrijven, of liever het gebrek daaraan. De profeet stelt de zwakheid van de mens tegenover Gods standvastige betrouwbaarheid. Hij zegt dat de standvastigheid van alle mensen is als de wilde bloemen, hier vandaag en morgen weg, terwijl het Woord van de Heere standvastig en zeker, vast en betrouwbaar is.

Gods liefderijke goedheid is die zekere liefde die Israël niet zal laten gaan. Niet alle aanhoudende eigenzinnigheid van Israël zou het ooit kunnen vernietigen. Hoewel Israël trouweloos is, blijft God toch trouw. Deze gestage, aanhoudende weigering van God om zijn handen van het eigenzinnige Israël te wassen, is de essentiële betekenis van het Hebreeuwse woord dat met liefderijke goedheid wordt vertaald.

Maar we kunnen dit op persoonlijk van toepassing laten zijn, zoals ook in Psalm 23. In dat geval lezen we:

Gods liefderijke goedheid is die zekere liefde die jou en mij niet zal laten gaan. Niet alle aanhoudende eigenzinnigheid van jou en mij zou het ooit kunnen vernietigen. Hoewel jij en ik trouweloos is, blijft God toch trouw. Deze gestage, aanhoudende weigering van God om zijn handen van onze eigenzinnigheid te wassen, is de essentiële betekenis van het Hebreeuwse woord chese, goedertierenheid, dat met liefderijke goedheid wordt vertaald.

De liefderijke goedheid van God ten opzichte van Israël is daarom volstrekt onverdiend van de kant van Israël. Als Israël de juiste behandeling zou krijgen voor haar hardnekkige weigering om Gods weg te bewandelen, zou er voor haar geen enkel vooruitzicht zijn op iets anders dan vernietiging, aangezien Gods vraag naar juist handelen nooit een seconde wankelt.

Hoe streng de eisen voor gerechtigheid ook zijn, de profeten waren er zeker van dat Gods verlangens naar de mensen van zijn keuze nog sterker zijn. Hier is het grote dilemma van de profeten, en inderdaad het dilemma van ons allemaal tot op de dag van vandaag. Wat komt er eerst, barmhartigheid of gerechtigheid?

Rashi (Joodse commentator uit de elfde eeuw na Christus) zei dat God ‘voorrang gaf aan de heerschappij van barmhartigheid’ en zich erbij sloot ‘met de heerschappij van gerechtigheid’.

Maar zoveel is duidelijk: wanneer we proberen de diepte en de volharding van Gods liefderijke goedheid en barmhartigheid in te schatten, moeten we eerst zijn hartstocht voor gerechtigheid in gedachten houden. Zijn hartstocht voor gerechtigheid is zo sterk dat hij niet meer volhardend kon zijn in zijn vraag ernaar, maar Gods aanhoudende liefde voor zijn volk is nog indringender.

Het verhaal van Gods volk door de eeuwen heen is dat haar eigenzinnigheid zo hardnekkig is geweest dat, als er zelfs maar een overblijfsel bewaard moet blijven, God meer dan wat dan ook barmhartigheid heeft moeten tonen.

Het is belangrijk om te beseffen dat hoewel het Hebreeuws chesed kan worden vertaald door liefderijke goedheid en barmhartigheid zonder de context geweld aan te doen, maar we moeten altijd oppassen dat we niet denken dat God tevreden is met minder dan gerechtigheid.

Zijn eis voor gerechtigheid is indringend, en het is altijd op de maximale intensiteit. De liefderijke goedheid van God betekent dat zijn barmhartigheid zelfs groter is dan dat. Het woord staat voor het wonder van zijn onfeilbare liefde voor de mensen van zijn keuze, en het oplossen van het probleem van de relatie tussen zijn gerechtigheid en zijn liefderijke goedheid gaat het menselijk begrip te boven.

Als dat geen zegen is.

Klik hier om naar de uitzending te luisteren: