Nu er oorlog woedt tussen Oekraïne en Rusland komen ook Joden daar midden in het geweld te zitten. Hun situatie was al reden voor Israel om noodhulp en evacuatie toe te zeggen. Maar wat is de historische situatie en de toekomst van het Joodse volk in de regio daar?

Tot onze grote schrik woedt er in Europa weer een oorlog. Deze ontwikkelingen zijn vanzelfsprekend zorgwekkend en schokkend, en worden ook zo gezien in de Joodse wereld. Er werden al snel meerdere oproepen gedaan voor noodhulp, zowel vanuit Israel, als uit de Verenigde Staten en Europa. Tientallen Oekraïense Joden hebben reeds aliyah gemaakt naar Israel.

In Oekraïne kan men in de stad Uman een van de grootse heiligdommen van het chassidische Jodendom vinden: het graf van Rebbe Nachman. Nachman wordt gezien als een van de ‘vaders’ van het chassidische (ultraorthodoxe) Jodendom. Ieder jaar met Rosh HaShana bezoekt een grote stroom pelgrims zijn graf. In 2018 waren dat er dertigduizend, een topjaar!. Van oudsher hebben er Joden gewoond in het gebied dat nu Oekraïne is, al hadden zij regelmatig te maken met virulent antisemitisme en pogroms, van onder meer Kozakken, de Orthodoxe Kerk, extremisten, racisten en in de 20ste eeuw: nazi’s en communisten.

Vanuit Nederland zet het Joods Humanitair Fonds zich in voor de situatie van Joden in Midden- en Oost-Europa, waaronder dus ook Oekraïne. Zo schrijft het Fonds op haar website: ‘De nazi-vervolging en onderdrukking door communistische dictaturen waren een dubbele klap voor de Joden in Midden- en Oost-Europa. Na de ontbinding van de Sovjet-Unie proberen Joden hun gemeenschappen te herstellen en verder te ontwikkelen’.

Het Joods Humanitair Fonds heeft tot doel het joodse leven in onder meer Oekraïne te verrijken; bijvoorbeeld door het ondersteunen van projecten die gericht zijn op het vullen van de ‘sociale en culturele leegte’ in deze Joodse gemeenschappen. Tevens helpt zij bij de wederopbouw van de sociale en culturele structuren in die gemeenschappen aldaar. In een verklaring heeft zij zich solidair verklaard met de Oekraïense bevolking. Zij doen dit onder andere via individuele organisaties in Oekraïne en steunen de inspanningen van het Joint Distribution Committee (JDC) waar zij een innige band mee hebben.

Maar wat doet Israel en de Joodse gemeenschap?
Vanaf de jaren ’90 hebben miljoenen Joden uit de voormalige Sovjet-Unie aliyah gemaakt naar Israel. Mede hierdoor heeft Israel relatief goede banden met het Kremlin, ondanks spanningen betreffende de situatie en tegengestelde belangen in Syrië. Desondanks zit Israel ook de komende tijd nog met een balanceeract in de maag, tussen enerzijds Oekraïne en het Westen en anderzijds het Kremlin. Israel poogde nog de rol van mediator aan te nemen, maar dit heeft ook niet mogen baten. Nu is de vraag voor Israel: wint de moraliteit het van de realpolitik? Gezien de grote protesten tegen de Russische invasie in Tel Aviv is de kans groot dat de moraliteit de overhand zal krijgen.

Israel leek namelijk eerder door onder andere de situatie in Syrië in een spagaat te zitten wat betreft Oekraïne, maar zij heeft – na lang aarzelen – partij gekozen. Israel heeft de invasie van Oekraïne veroordeeld, en afstand genomen van Moskou. Israel sluit zich aan bij andere Westerse landen, maar in hoeverre zij mee zal gaan met de sancties is nog niet helemaal duidelijk. Opvallend is bijvoorbeeld dat premier Bennett de situatie in Oekraïne verwerpt, maar niet Rusland noch Poetin bij naam noemt. Het viel op dat de verklaringen van premier Bennett en minister Lapid nauw bij elkaar aansluiten. Waar Bennett zijn zorgen uitsprak over de humanitaire situatie in Oekraïne, veroordeelde minister Lapid de invasie.

Israel heeft hulp toegezegd voor Joden en Israelis in Oekraïne, vanuit de naar Lviv verplaatste ambassade. Zo worden Israelis al een tijd opgeroepen om het land te verlaten, en is er ambassadepersoneel bij grensovergangen met Polen, Hongarije en Roemenië. Daarnaast zou Israel ook klaar staan om Oekraïense Joden te helpen evacueren naar Israel, maar dat soort acties zijn nog niet op gang gekomen.

Bron: Cidi.nl
Beeld: Wikimedia