Iedere crisis zorgt voor speculaties over het einde der tijden, ook in coronatijd. Vooral uit Openbaring wordt volop geciteerd. In het dertiende hoofdstuk is sprake van een merkteken van Gods tegenstander. Theoloog Jan Hoek vertelt waarom het in zijn ogen ongepast is om dit teken toe te passen op het onlangs ontwikkelde coronavaccin. “Wie het coronavaccin toepast op Openbaring 13 slaat de plank volkomen mis.”

Voordat we doorpraten over ‘het merkteken van de antichrist’, wat had Openbaring 13 te zeggen tot de christenen voor wie deze boodschap in eerste instantie was bedoeld?
“De eerste lezers van Openbaring waren onderdeel van het Romeinse rijk, waar keizers aan het roer stonden. Een keizer werd gezien als de ‘god’ van Rome. Wie een andere God dient dan de keizer, had regelmatig met vervolging te maken. Bij de ene keizer was de mate van vervolging heftiger dan bij de ander. In die situatie heeft de Heilige Geest door middel van Johannes het boek Openbaringbrief als bemoediging gegeven. Christenen worden herinnerd aan de overwinning die de Heere Jezus heeft behaald en de heerlijke toekomst die hun wacht. De grondtoon van Openbaring is dat Hij de christelijke gemeente draagt en dat haar dankzij Zijn trouw een betere toekomst wacht.”

Hoek voegt toe dat het Bijbelboek Openbaring niet alleen betrekking had op de christenen in het Romeinse rijk. “De boodschap van Openbaring is van toepassing op de kerk van alle eeuwen. Het is dus niet alleen bedoeld ofwel voor de gelovigen in de tijd van Johannes ofwel voor de verre toekomst. Christenen werden door Openbaring aangespoord om zich niet door de glorie van de keizer te laten verleider, maar vast te houden aan hun geloof in Christus. Die oproep tot waakzaamheid geldt ook voor christenen vandaag de dag.”

Romeinen 13 en Openbaring 13 staan op gespannen voet met elkaar. Waarom is het verschil tussen deze twee zo belangrijk?
“De ene regering vertoont het beeld van Romeinen 13 en de andere van Openbaring 13. Romeinen 13 leert ons dat alle overheden van God afkomstig zijn en we daarom voor onze leiders zouden moeten bidden en hen in principe gehoorzamen. Tegelijkertijd kan de overheid, die dus op zichzelf een goede inzetting is, in de greep van duistere machten komen. Dan verandert een ‘Romeinen 13-overheid’ in een ‘Openbaring 13-regering’. Als Gods geboden in een samenleving uit beeld verdwijnen, bijvoorbeeld als het huwelijk als Gods instelling wordt ondermijnd en abortus aangemoedigd, kan een overheid trekken van Openbaring 13 gaan vertonen.”

Volgens Hoek is het Romeinse rijk niet te vergelijken met het Nederlandse regeringssysteem. “Kerkelijke gemeenten zijn door de overheid niet verboden en de maatregelen zijn in met name bedoeld in het kader van de volksgezondheid en niet om een bevolkingsgroep dwars te zitten. De ruimte om ons geloof te belijden en mensenrechten worden volledig gerespecteerd. Een overheid kan antichristelijk worden, zoals in de tijd waarin Openbaring is geschreven, maar dat is in ons land nog niet aan de orde.”

Regelmatig wordt in christelijke kringen gewaarschuwd voor een merkteken van Gods tegenstander op ons rechterhand of ons voorhoofd, op basis van vers 16 en 17 uit Openbaring 13. Hoe zouden we deze verzen moeten interpreteren?
“Het hoeft niet per se een letterlijke betekenis te hebben. Gelovigen dragen het teken van het Lam van God. We begrijpen direct dat dit niet een letterlijk zichtbaar teken is. Bij een merkteken aan het hoofd of op de hand denk ik dan in de eerste plaats: de duivel wil ons denken (hoofd) en ons doen (hand) bepalen. Dat is de traditionele uitleg van dit Bijbelgedeelte. Wie het zegel van het Lam van God draagt, laat zich leiden bij het denken en handelen leiden door Gods Geest. De antichristelijke macht wil ons doen en denken beheersen en als het ware zijn stempel op ons hoofd en hand zetten.

Tegelijkertijd sluit ik niet uit dat het merkteken in de toekomst ook een letterlijke invulling kan krijgen, wanneer de antichrist zich definitief gaat manifesteren. Als het zover is zijn we in ieder geval van tevoren gewaarschuwd. Speculaties over wat dat merkteken zou kunnen zijn, helpen daar niet bij.”

Voorganger Guillermo Maldonado vergeleek het coronavaccin onlangs met het merkteken uit Openbaring 13. Begrijpt u zijn interpretatie en toepassing?
“Nee, hij zet ons op deze manier echt op het verkeerde been. Zijn oproept tot waakzaamheid kan ik ondersteunen, want als christenen zouden we ten alle tijden voorbereid moeten zijn op de komst van de antichrist. Maar om het merkteken nu te verbinden met vaccinatie…

Stel je voor dat het coronavaccin het merkteken zou zijn. Veel mensen die zich niet laten inenten zijn geen volgelingen van Christus en hebben niet-religieuze bezwaren om vaccinatie te weigeren. Zij dragen dat zogenaamde teken van de antichrist niet, terwijl zij Jezus niet volgen. Dan zie je al dat dit beeld meteen mank gaat. Het merkteken waar Openbaring 13 over spreekt maakt onderscheid tussen kinderen van God en de rest van de wereld. Bij het coronavaccin is dat absoluut niet het geval.

Bovendien is het coronavaccin niet gemaakt om mensen te vervolgen, maar om een ernstig virus te bestrijden. Dat staat in lijn met de ontwikkeling van de medische wetenschap die als een gave van God gezien mag worden. Voorganger Maldonado suggereert dat we al immuun zijn met ons geloof in Jezus. Met deze interpretatie slaat hij de plank volkomen mis. Jammer dat mensen met de Bijbel in de hand op deze manier worden misleid.”

Hoe verklaart u dat veel christenen desondanks een koppeling maken met Openbaring 13 en deze coronacrisis?
“Als mensen Openbaring niet in de context lezen, leidt dat tot dit soort narigheid. Zo wordt vergeten dat de inhoud van Openbaring niet chronologisch is opgesteld, maar telkens opnieuw een dwarsdoorsnede van de gehele periode tussen Christus’ eerste en tweede komst weergeeft. Met een moeilijk woord wordt dit progressief parallelisme genoemd. Als je in dat verband Openbaring 13 leest wordt duidelijk dat we te maken hebben met een situatie die in zijn uiteindelijke vervulling nog aanstaande is.”

Bent u van mening dat we in een bijzondere tijd leven, waarin de ruimte voor de antichrist om zich te openbaren groter wordt?
“Openbaring 13 maakt duidelijk dat wie het merkteken niet bezit niet meer kan kopen of verkopen. Als je ziet wat door moderne technieken vandaag de dag allemaal mogelijk is, snap ik dat mensen hun hart vasthouden. Kijk bijvoorbeeld naar China, waar gegevens en gedrag van de bevolking nauwkeurig worden vastgelegd. Die trend is in lijn met Openbaring 13. Maar zover is het nog lang niet, want de antichrist in dit Bijbelgedeelte trekt de macht van de hele wereld naar zich toe. Deze ultieme manifestatie van de antichrist is dan ook nog geen realiteit, ook al zijn er in sommige landen tendensen zichtbaar die laten zien dat we die kant opgaan.”

Wat zou u willen meegeven aan christenen die naar aanleiding van dit Bijbelgedeelte vrezen dat ze op een bepaald moment onoplettend zijn en ‘in de val van de satan’ trappen door het merkteken te accepteren?
“Dat Openbaring 13 in direct verband staat met het wel of niet erkennen van God en verloochenen van Jezus. Een eventueel merkteken kan dus niet zomaar ongemerkt geplaatst worden. De Bijbel is gegeven als lamp voor onze voet en licht op ons pad. Daar hebben we genoeg aan. Als we in gehoorzaamheid leven hoeven we niet bang te zijn dat we tegen onze wil de fout in gaan. Vanuit het Woord dat ons gegeven is kunnen we satans listen doorzien. Laten we ons vooral richten op de spoedige komst van de Heere Jezus in plaats van ons blind te staren op de werken van de antichrist.”

Bron: CIP