Vervangingstheologie is niet nieuw. We kunnen het al in de 3e eeuw traceren. Hoe kwam het in de Kerk terecht en werd het zo’n groot deel ervan gaan domineren?
Een wijd verspreid christelijk tijdschrift publiceerde een aantal jaren geleden een artikel over Israël. De volgende citaten uit dat artikel:
“Het is een vergissing voor christenen om Israëli’s te verheffen tot de positie van ‘Gods uitverkoren volk’.”
“De progressieve openbaring van de Schrift maakt duidelijk dat God vandaag de dag slechts één volk heeft, en dat is de kerk.”
“We moeten oudtestamentische profetieën niet toepassen op de staat Israël wanneer Jezus, Petrus en Paulus ons denken over de verbonds van belofte radicaal hebben veranderd. Ze zijn nu rechtstreeks naar de Kerk.”
“De Israëlische claim op Palestina als een Joodse staat door goddelijk recht is onjuist, en hun voortdurende handhaving van deze claim door militaire onderdrukking is onrechtvaardig.”
Deze uitspraken zijn typerend voor wat wij ‘vervangingstheologie’ noemen.
Supersessionisme: De Kerk is Israël
De vervangingstheologie leert dat de Kerk Israël is. We kennen dit concept als supersessionisme. Hoe is deze vervanging mogelijk? Verbondstheologen beweren dat omdat het volk Israël Jezus niet als Messias aanvaardde, zij is afgestoten. Ze heeft haar vooraanstaande positie in de doeleinden van God verspeeld.
De Kerk is de rechtmatige erfgenaam geworden van de zegeningen die ooit aan Israël zijn beloofd. Vanuit Gods perspectief is het Joodse volk vandaag de dag niet belangrijker dan welke andere raciale groep dan ook. . Tenzij de Joden zich bekeren, tot geloof in Jezus komen en zich bij de Kerk aansluiten, hebben ze geen toekomst.
De term “vervangingstheologie” vind je in de meeste theologische leerboeken niet terug. Maar het idee dat “de Kerk Israël is” is een eerste steen in wat algemeen bekend staat als “verbondstheologie”. Deze leer heeft zowel de geschiedenis van de christelijke theologie als van vandaag gedomineerd.
Hoe vervangingstheologie begon
Hoe kwam de vervangingstheologie in het christelijke denken terecht en ging het een aanzienlijk deel van de leer van de kerk domineren? We zullen dit op de volgende punten onderzoeken:
- Ten eerste is vervangingstheologie het natuurlijke bijproduct van allegorisatie, een methode van schriftuurlijke interpretatie die de Kerk gedurende een groot deel van haar geschiedenis heeft gebruikt.
- Ten tweede lijkt vervangingstheologie te worden ondersteund door de geschiedenis.
- Ten derde lijkt vervangingstheologie logisch en consistent met Gods karakter van rechtvaardigheid.
De vervangingstheologie leert dat ‘de Kerk Israël is’. Hoe kan dit geloof geaccepteerd worden? Gemakkelijk, als de Schriften worden bestudeerd volgens de interpretatiemethode die bekend staat als allegorisatie.
Spirituele Allegorie
Wat bedoel ik met allegorisatie? Iemand die een passage uit de Schrift ‘allegoriseert’, houdt zich minder bezig met wat de woorden letterlijk betekenen. In plaats daarvan houdt hij zich bezig met wat de verborgen betekenis achter die woorden is. Allegoriseren is een geschrift interpreteren dat elk detail analyseert als symbolisch voor onderliggende, diepere ‘spirituele’ betekenissen.
Voor een historisch voorbeeld van een allegorische interpretatie van een Bijbelgedeelte, laten we eens kijken naar Mattheüs 21. Het volgt yeshua’s (Jezus’) triomfantelijke intocht van de Olijfberg naar Jeruzalem op een ezel en een veulen. Aan het begin van de 3e eeuw bekeek een van de beroemdste kerkvaders, Origenes, deze passage uit de Schrift en kwam met een interessante interpretatie.
Origenes leerde dat de ezel in het verhaal symbool stond voor de hardheid van het Oude Testament. Ondertussen stond het veulen of veulen van een ezel (een zachtaardiger dier) symbool voor het Nieuwe Testament. Naast deze interpretatie voegde hij eraan toe dat de twee apostelen die de dieren naar Yeshua brachten, de morele zintuigen van de mensheid symboliseerden.
Twijfelachtige interpretatie
Dit is op zijn zachtst gezegd een twijfelachtige interpretatiemethode. Maar in de 3e eeuw was allegorisatie van de Schrift een dominante methode van interpretatie door christelijke leraren. Deze methode heerste gedurende de middeleeuwen.
Als men door allegorisatie kan vaststellen dat een ezel het Oude Testament is, dan is het mogelijk om tot de conclusie te komen dat de “Kerk Israël is”. De allegorische methode schort de letterlijke interpretatie van de Bijbel op. Het stelt de theoloog in staat om de Bijbel bijna alles te laten zeggen wat hij wil dat het zegt.
Maarten Luther, Bijbelinterpretatie en vervangingstheologie
Uiteindelijk werd de allegorische interpretatiemethode getoond voor wat het is – gevaarlijk en bedrieglijk. Tegen de 16e eeuw begonnen Maarten Luther en andere protestantse hervormers de geldigheid van allegorisatie in twijfel te trekken.
Zij betoogden dat de algemene regel is om de Bijbel te interpreteren volgens zijn letterlijke betekenis, op enkele uitzonderingen na. Letterlijke interpretatie van de Schrift vereist dat we regels van grammatica, spraak, syntaxis en context volgen. Het is om historische verslagen en profetieën als letterlijk te beschouwen, zelfs als ze in poëtische of figuratieve taal worden uitgedrukt.
De Bijbel interpreteren met Messiaanse profetie
Hoe kunnen we er zeker van zijn dat het letterlijk interpreteren van de Bijbel de beste methode is? Een argument zijn de honderden letterlijk vervulde Bijbelprofetieën, zelfs tot in de kleinste details.
Overweeg een paar voorspellingen met betrekking tot de Messias:
- Jesaja 7:14 voorspelde dat de Messias geboren zou worden uit een maagd.
- Micha 5:2 voorspelde dat Hij in Bethlehem geboren zou worden.
- Psalm 22:7-8 en Jesaja 53:1 voorspelden dat Hij de spot en het ongeloof van het volk onder ogen zou zien.
- Psalm 22:16-18 voorspelde dat Zijn handen en voeten zouden worden doorboord en dat Zijn kleding zou worden verdeeld en veel voor hen zou worden geworpen.
- Jesaja 53:9-10 voorspelde dat Hij ter dood zou worden gebracht met goddeloze mannen die nog begraven waren bij de rijken, en dat Hij Zijn dagen zou verlengen (opstanding)
Supersessionisme en Wie is Israël in de Bijbel?
Als profetieën in het Oude Testament over Yeshua letterlijk in vervulling gingen… Zou de logische verwachting niet moeten zijn dat bijbelse profetieën over Israël en het Joodse volk ook letterlijk in vervulling zullen gaan? Degenen die vervangingstheologie onderwijzen, houden koppig vol dat profetie over Israël geen gewicht in de schaal legt. Ze zeggen dat de Kerk deze “symbolisch” en “geestelijk” vervult. Het resultaat is de vernietiging van alle profetische geschriften die betrekking hebben op Israël.
Pertinente vragen rijzen. Heeft iemand in haar geschiedenis ooit de Kerk verstrooid en haar verbannen onder de naties zoals de profeten voorspelden? Had de profeet Ezechiël werkelijk de Kerk in gedachten toen hij zei: “… zij zullen in hun eigen land wonen, dat Ik aan Mijn dienaar Jakob gegeven heb”? (Ezechiël 28:25)
De conclusie dat “de Kerk Israël is” is om de Schrift allegorisch te interpreteren, niet letterlijk. In antwoord op de eerste vraag: “Hoe is de vervangingstheologie ooit de leer van de Kerk gaan domineren?” – het is de natuurlijke uitkomst van allegorisatie.
Waarom wordt vervangingstheologie geaccepteerd?
Sinds de protestantse Reformatie wordt allegorisering niet langer beschouwd als een geldige methode voor interpretatie van de Schrift. Tegenwoordig volgen evangelische geleerden de Bijbel letterlijker. Dus dan kan de lezer zich afvragen: “Waarom is er geen permanente afwijzing van vervangingstheologie?”
Het is waar dat, hoewel velen in deze kringen de vervangingstheologie hebben verworpen, het geloof blijft bestaan. Hoe is dit mogelijk? Kerkelijke doctrines zijn afkomstig van enkele van haar meest gerespecteerde theologen en leiders uit het verleden. Deze overtuigingen, die gedurende vele eeuwen zijn geaccepteerd, verdwijnen zelden van de ene op de andere dag.
Vervangingstheologie is niet alleen het bijproduct van allegorisatie. Deze visie kon de leer van de kerk om een tweede belangrijke reden domineren. Namelijk: de geschiedenis lijkt de vervangingstheologie te ondersteunen.
Vernietigt Israëls ongehoorzaamheid Gods beloften?
Een fundamentele veronderstelling van vervangingstheologie is dat omdat Israël Jezus als Messias verwierp, God het Joodse volk als een uitverkoren natie heeft afgeworpen. Bijgevolg heeft God in het oordeel de Joden in de natiën verspreid. De Joden verspeelden het land Kanaän, beloofden aan Abraham en zijn zaad en gaven hun aanspraak daarop op.
Als we kijken naar wat er sinds de eerste eeuw met de Joden is gebeurd, lijkt de vervangingstheologie zeker de geschiedenis aan haar kant te hebben. Althans tot voor kort. Op het eerste gezicht is het bewijs substantieel.
Binnen een generatie na de kruisiging van Yeshua plunderde het Romeinse leger de stad Jeruzalem. Ze vernietigden de tempel en daarmee het offersysteem van aanbidding volledig. Ze ontwortelden de Joden uit het land en voerden hen naar verschillende delen van het rijk.
Voor de vroege kerkvaders waren deze gebeurtenissen overtuigende bewijzen dat God Israël niet langer wilde. In hun begrip had de Kerk de vroegere rol van Israël in de doeleinden van God op zich genomen.
Joodse lijdens- en vervangingstheologie
Het lijden van het Joodse volk eindigde niet met de wreedheid van de Romeinse legioenen. Tragedie vulde de Joodse geschiedenis sinds die tijd. Voor vervangende theologen bevestigt deze tragische geschiedenis alleen maar hun geloof dat God niet langer met Israël is.
Dit is echt een cirkelredenering. Het afschuwelijke lijden van de Joden is een direct gevolg van vervangingstheologie, in plaats van een oorzaak. Als vervangingstheologie nooit in de Kerk was onderwezen, zouden de gruweldaden die het Joodse volk in de afgelopen 2000 jaar is aangedaan nooit hebben plaatsgevonden.
Joodse geschiedenis en christelijk supersessionisme
Het is de stelling van deze schrijver dat de geschiedenis van het Joodse volk een sterker argument biedt tegen vervangingstheologie dan tegen vervangingstheologie. Hoe afschuwelijk de geschiedenis van de Joden ook is geweest, ik geloof dat het een teken is van Gods absolute trouw, in plaats van een teken van Zijn afwijzing.
Het voortbestaan van het Joodse ras ondanks talrijke vervolgingen en bedreigingen en pogingen tot genocide in de joodse geschiedenis is het bewijs van goddelijke interventie.
Buitenstaanders ontdeden hen van hun vaderland en verspreidden Israël naar de vier hoeken van de aarde. Maar ondanks herhaalde pogingen tot gedwongen bekeringen en hun eigen pogingen tot assimilatie, hebben de Joden overleefd als een afzonderlijke natie. Geen enkele andere etnische groep in de geschiedenis van de mensheid is verspreid, geconfronteerd met dergelijke kansen en toch doorstaan.
Wat verklaart deze schijnbare onoverwinnelijkheid? De God van Israël. In de woorden van Maleachi: “Ik, de Heer, verander niet. Dus jullie, o zonen van Jakob, worden niet verteerd.” Maleachi 3:6
Het moderne Israël vestigen
Het feit dat de Joden niet zijn verdwenen ondanks talloze pogingen om hen te vernietigen, is een van de sterkste argumenten tegen vervangingstheologie.
Een ander feit van de Joodse geschiedenis dat de gebreken van de vervangingstheologie blootlegt, is uit de vorige eeuw. De verspreide Joodse natie keerde terug naar hun historische thuisland en vestigde de staat Israël.
Als God de Joden had afgestoten en geen interesse meer had in het voortbestaan van Israël… Hoe kon het Joodse volk uit de as van de holocaust zijn herrezen? En een soevereine staat vestigen op hetzelfde stuk onroerend goed dat ze 2000 jaar geleden verloren?
Gods beloften aan het Joodse volk
Is dit een ongeluk? Absoluut niet. Het is een wonder van de eerste orde en een vervulling van bijbelse profetie. Hieronder volgen enkele voorbeelden van vele vervulde profetieën die letterlijk in vervulling zijn gegaan:
“Wanneer de HEERE medelijden zal hebben met Jakob, en opnieuw Israël zal kiezen en hen in hun eigen land zal vestigen, dan zullen vreemdelingen zich bij hen voegen en zich hechten aan het huis van Jakob.” Jesaja 14:1
“Zie daarom, er komen dagen”, verklaart de Heer, “wanneer niet langer gezegd zal worden: “Zoals de Heere leeft, die de zonen van Israël uit het land Egypte heeft opgewekt”, maar: “Zoals de Heere leeft, die de zonen van Israël heeft opgewekt uit het land van het Noorden en uit alle landen waar Hij hen heeft verbannen.” Want Ik zal hen herstellen in hun eigen land dat Ik aan hun vaderen heb gegeven.” Jeremia 16:14-15
Tot de terugkeer van de Joden naar het land en de oprichting van de staat Israël, leek de vervangingstheologie de geschiedenis aan haar kant te hebben. Dit dramatische nieuwe hoofdstuk in de geschiedenis van Israël ontvouwt zich nog steeds en maakt het argument van de geschiedenis ongeldig.
Heeft God het Joodse volk verworpen?
We hebben gezien dat de geschiedenis van de Joden, in plaats van te bewijzen dat God hen heeft afgestoten, eigenlijk het tegenovergestelde bewijst – dat God zijn uitverkoren volk nog steeds in de palm van Zijn hand houdt. Hij heeft haar als natie behouden, ondanks elke denkbare bedreiging voor haar bestaan.
Waarom is de vervangingstheologie niet voor eens en voor altijd gestorven? Hoe kan het dat de vervangingstheologie de laatste jaren juist een nog bredere aanhang lijkt te krijgen? Het antwoord: Vervangingstheologie lijkt logisch en consistent met Gods karakter.
Een vraag van de vervangingstheologie vandaag
Vervangingstheologie stelt een logische vraag: Hoe kan een rechtvaardige God Zijn natuur tegenspreken door de Joden terug te brengen naar hun land? Na hun verbanning in ballingschap heeft de overgrote meerderheid hun “stijve nek” manieren nog steeds niet veranderd en Jezus als Messias geaccepteerd.
Bovendien, agnostische, zelfs atheïstische, seculiere zionisten – niet de verlosten van de Heer! – de staat Israël heeft opgericht. Een populaire kijk op het moderne Israël ziet de staat als het bedriegen van Palestijnen van hun eigendom en het ontkennen van hun rechten. Hoe kon God partij zijn bij zulk onrecht?
Het lijkt logisch om te concluderen dat een rechtvaardige God de Joden onder deze omstandigheden niet terug naar het land kon brengen en een politieke staat kon herstellen en trouw kon blijven aan Zijn gerechtigheid.
Gods onvoorwaardelijke liefde voor Israël
Ik geef toe, hoe sympathiek ik ook ben voor het Joodse volk, je zou blind moeten zijn om niet te erkennen dat de Joodse natie verre van perfect is. Ik keur niet elk beleid van de Israëlische regering goed, noch elke actie van het Israëlische leger. Toch mogen we één belangrijk feit niet vergeten: terwijl God een God van gerechtigheid is, is Hij ook een God van barmhartigheid.
Paulus beantwoordt degenen die soortgelijke vragen stelden over de uitverkiezing van Israël, een zaak die Gods gerechtigheid leek te tarten. In Romeinen vraagt hij:
“Wat zullen we dan zeggen? Er is toch geen onrecht met God? Moge het nooit zijn! Want Hij zegt tegen Mozes: “Ik zal genadig zijn aan wie ik barmhartig ben, en ik zal medelijden hebben met wie ik medelijden heb.” Romeinen 9:14-15
Verdienen christenen Gods liefde?
Een vraag die ik elke christen zou willen stellen die in vervangingstheologie gelooft: “Heeft God je gered en hersteld omdat je het verdiende – omdat je het verdiende?”
We moeten efeziërs 2:8 in gedachten houden, waar staat: “Want door genade bent u gered, door geloof – en dat niet van uzelf, het is de gave van God.” Als de Heer alleen “goede mensen” zou redden, zou niemand van ons gered worden. Evenzo, als Israël haar oude vaderland niet verdient, dan verdienen wij het ook niet om het koninkrijk der hemelen te erven.
God heeft Israël gekozen ondanks Israël, net zoals Hij mij ondanks mij heeft uitverkoren en u ondanks u heeft uitverkoren. Het Joodse volk is de “oogappel” (Zacharia 2:8). Ze worden uniek genoemd. In Romeinen 11:28-31 richt Paulus zich tot degenen in de kerk van zijn tijd die geloofden dat God met Israël klaar was. Sprekend over degenen die nog steeds niet zijn ingewisseld, zegt Paulus:
‘Vanuit het standpunt van het evangelie zijn zij vijanden omwille van u, maar vanuit het standpunt van Gods keuze zijn zij geliefd omwille van de vaderen; want de gaven en de roeping van God zijn onherroepelijk. Want zoals u eens ongehoorzaam was aan God, maar nu barmhartigheid hebt gekregen vanwege hun ongehoorzaamheid, zo zijn ook dezen nu ongehoorzaam geweest, opdat zij door de barmhartigheid die u getoond wordt, nu ook barmhartigheid getoond mogen worden.” Romeinen 11:28-31
Vervangingstheologie en de gerechtigheid van God
God is rechtvaardig – Hij moet de onrechtvaardigen straffen. Maar de Bijbel vertelt me dat er al gerechtigheid is geschied. God Zelf voorzag in het zoenoffer om de straf te nemen die ieder van ons verdient, Jood of heiden. Paulus zegt in Romeinen 5:8: “Toen wij nog zondaars waren, stierf de Messias voor ons.”
Niet nadat we onze zaakjes op orde hadden of nadat we een rechtvaardig en heilig leven begonnen te leiden. Nee, God nam in Zijn genade en barmhartigheid, en als gevolg van Zijn soevereine uitverkiezing, het initiatief en redde ons ondanks onszelf. Halleluja!
Waarom zouden we ons voorstellen dat God Zijn uitverkoren volk Israël anders zou behandelen dan Hij u en mij behandelt? We zouden namens Israël moeten bidden tot onze Rechtvaardige Rechter, met de profeet Habakuk:
‘O Heere, herleef Uw werk in het midden der jaren, in het midden der jaren maak het bekend; in toorn gedenk barmhartigheid.” Habakuk 03:2
De implicaties van vervangingstheologie
De implicaties van vervangingstheologie zijn beangstigend. Als God van gedachten is veranderd met betrekking tot Zijn beloften aan Israël, hoe kunnen we er dan zeker van zijn dat Hij niet van gedachten is veranderd met betrekking tot Zijn beloften aan ons? Prijs God, Hij is dezelfde gisteren, vandaag en voor altijd. God verandert nooit; Zijn gaven en roepingen zijn onherroepelijk.
De volgende passage uit Jeremia 33:25-26 zou voldoende moeten zijn om vervangingstheologie aan te tonen als fictie, niet als feit:
Zo zegt de HEERE: “Als Mijn verbond voor dag en nacht niet standhoudt, en de vaste patronen van hemel en aarde heb ik niet vastgesteld, dan zou ik de nakomelingen van Jakob en David, mijn dienaar, verwerpen en niet van zijn nakomelingen heersers nemen over de nakomelingen van Abraham, Isaak en Jakob. Maar ik zal hun fortuin herstellen en ik zal hen genadig zijn.” Jeremia 33:25-26
Het ware Israël van God
We hebben nog dag en nacht en de “vaste patronen” van hemel en aarde. Daarom heeft God Zijn verbondsvolk niet vervangen; Hij herstelt Israël in trouw aan Zijn eeuwige verbond met Abraham, Isaak en Jakob.
Medechristen, als we het blijvende bestaan van Israël observeren, hebben we reden om ons te verheugen. God blijft trouw aan Zijn verbondsvolk Israël. Op dezelfde manier zal Hij ook trouw zijn aan degenen die in Israël geënt zijn door geloof in Israëls Messias, Yeshua. Amen!
Bronvermelding:
Datum: 15-01-2023
Auteur: Wayne Hilsden
Website: https://news.kehila.org/
