Toen koning Willem-Alexander in 2020 tijdens de Nationale Dodenherdenking op een lege Dam stond te speechen, werd Niels van Deuren (33) geraakt. Het was de koninklijke zin: “Sobibor begon in het Vondelpark. Met een bordje ‘Voor Joden verboden’” die hem aangreep. Hij besloot om er iets mee te doen en zaterdag maakte hij bekend wat het geworden was: een spiegel bij een van de ingangen van het Vondelpark, dat in de bange jaren ’40-’45 verboden gebied voor Joden was. Van Deuren ziet een paralel met de Marokkanen van nu.

Tegen Het Parool zegt Van Deuren: “Ik vond het een confronterende uitspraak, omdat hij onderstreept dat de Jodenvernietiging een systematisch plan was. Dat het met kleine dingen begon en stap voor stap erger werd. Het begon met bordjes dat Joden niet welkom waren in zwembaden en parken. In het begin lijkt dat misschien onschuldig. Dan denk je: ach, dan loop je toch om het park heen. Maar door dat soort kleine dingen te accepteren, is het begonnen.”

Joodse Gemeente Amsterdam
De jonge ondernemer besloot in actie te komen voor een kunstwerk in het Vondelpark. Hij kwam in contact met de Joodse Gemeente Amsterdam, die hem doorverwees naar de gemeente. Daar vertelde een ambtenaar dat het praktisch onmogelijk was om een nieuw kunstobject aan het park toe te voegen, omdat er al veel kunst staat. Stadsdeelvoorzitter Sebastiaan Capel (D66) van Zuid zag het idee wel zitten en na een aantal brainstormsessies bedacht Van Deuren een spiegeltje met een bordje erbij.

Van Eeghenstraat
Het gedenkteken kwam uiteindelijk bij de ingang aan de Van Eeghenstraat. Daar hing tijdens de bezetting een bordje hing met de tekst ‘Voor Joden verboden’. Het werk ‘Sobibor – Wat doe jij’, slaat op een gedicht van de gefusilleerde verzetsstrijder Gerrit van der Veen. ‘Wat doe jij, nu je land wordt getrapt en geknecht, Nu het bloedt uit ontelbare wonden. Wat doe jij, nu je volk wordt ontmand en ontrecht, Door de zwarte en feldgraue honden?’ dichtte hij. Op 4 mei is er om vijf uur ‘s middags is de onthulling van het monumentje.

‘De nieuwe Joden’
Van Deuren vergelijkt het lot van de Joden toen met dat van de Marokkaanse Nederlanders nu. “Als Geert Wilders nu roept dat hij minder Marokkanen wil; denken veel mensen ‘ach, gekke Geert; laat maar schreeuwen. Terwijl we hebben gezien hoe dit soort dingen kan escaleren,” zegt hij tegen Het Parool. “Onrecht, discriminatie en intolerantie zijn sluipmoordenaars. Daardoor wordt de toon gezet, wordt haat genormaliseerd en uiteindelijk het onvoorstelbare mogelijk gemaakt. Het onrecht in de wereld, toen en nu, begint op onze eigen stoep, op het schoolplein of in het park. Net zoals Sobibor begon in het Vondelpark.”

Voor Van Deuren is er momenteel veel onrecht in de wereld en in de samenleving. “Mensen van verschillend geslacht, geloof, herkomstland, huidskleur, uiterlijk, seksuele geaardheid, lichamelijke beperking, leeftijd, noem maar op. Ondanks het verleden, en ondanks de grondwet die het verbiedt, is er nog steeds onrecht. Ik hoop dat mensen door dit werk even stilstaan bij deze vraag: wat doe jij?”

Bronvermelding:
Datum:        02-05-2021
Auteur:        Kemal Rijken
Website:      Jonet.nl