In de afgelopen paar artikelen schreef ik over hoe af en toe protestantse missionarissen in het begin van de 19e eeuw in Jeruzalem aankwamen, meestal voor een korte tijd. Velen kwamen met een universele mentaliteit om iedereen te bereiken, maar sommigen van hen waren specifiek gericht op het bereiken van de Joden met het evangelie. De organisaties die hen uitzonden, waren meestal missionaire samenlevingen die in het begin van de 19e eeuw waren opgericht.
We hebben gezien hoe de London Joden Society (LJS) een centraal podium heeft ingenomen in ons verhaal, simpelweg omdat ze de enige missionaire samenleving waren die specifiek op Joden was gericht, en ze hadden een speciale interesse in Israël. De British and Foreign Bible Society (BFBS) stuurde zelf geen zendelingen, maar rustte de LJS-zendelingen uit met bijbels en materiaal. Deze anglicaanse samenlevingen zonden niet alleen Britse mensen uit. Veel van de door hen uitgezonden zendelingen waren Zwitsers, Duits of Deens. Een ander missionair genootschap dat bij Israël betrokken was, was een Amerikaans genootschap genaamd de American Board of Commissioners for Foreign Missions (ABCFM), dat in Massachusetts was opgericht. Ze waren algemener van opzet en probeerden iedereen te bereiken.
Joseph Wolff, waar de in het voorgaande artikel over lazen, was de eerste joodse missionaris die in het Hebreeuws met de joodse gemeenschap van Jeruzalem kon spreken. Hij had een eigenzinnige persoonlijkheid en de LJS vond het moeilijk om met hem samen te werken. Ze sponsorden zijn reizen en deden verslag van zijn successen, maar zorgden ervoor dat ze hem niet al te veel steun gaven, voor het geval hij hen in verlegenheid zou brengen. Hij woonde een paar maanden in Jeruzalem, zowel in 1822 als in 1823, en verliet toen Israël voor verdere avonturen in Turkije, Armenië en een beetje van overal. Maak je geen zorgen, hij komt terug.
We moeten niet vergeten dat Jeruzalem in die tijd alleen was wat we vandaag kennen als de oude stad binnen de muren. Sommige straten van het moderne Jeruzalem bestonden. Hebron Road was de hoofdweg naar Bethlehem en Hebron, en Jaffa Road was de weg naar Jaffa, maar ze werden niet geacht binnen de stad te liggen. Sommige van de huidige buurten van Jeruzalem, zoals Beit Tsafafa, Ein Kerem en Tsur Baher, bestonden als kleine dorpjes buiten de stad. Maar het proces waarbij Jeruzalem buiten de muren kwam en deze dorpen opslokte, lag nog vele decennia in de toekomst.
In november 1823 kwam Pliny Fisk van de ABCFM naar Jeruzalem met een specifiek doel voor ogen. Hij richtte de “Bible Society Room” op die tot 1831 in bedrijf was. Fisk verbleef tot april 1824 in Jeruzalem, terwijl andere missionarissen van de andere verenigingen kwamen en gingen. De namen van deze zendelingen die kwamen en gingen waren William Jowett, William Bucknor Lewis, Jonas King en William Bird. De Griekse patriarch Procopius, die de bijbel had geholpen, was nu overleden, en zijn opvolger wilde minder graag met de protestanten samenwerken. De „Bible Society-kamer” in het Griekse Mar Michael-klooster hielp dit probleem op te lossen.
In plaats van elke keer Bijbels mee te nemen en ze allemaal te verkopen/distribueren voordat ze verder gingen, konden ze nu een hoeveelheid boeken in de kamer achterlaten en later terugkomen. Ze hebben dit opgezet, maar niet zonder problemen, zowel omdat ze het met de Grieken moesten eens zijn en hun theologische verschillen moesten overwinnen, als ook omdat de moslimautoriteiten hen arresteerden voor het verkopen van bijbels aan moslims. Uiteindelijk, met tussenkomst van de Britse consul in Jaffa (er was nog geen consul in Jeruzalem), bereikten ze een overeenkomst waarbij de “ongelovigen” (christenen en joden) hun “ongelovige boeken” onderling evenveel mochten kopen en verkopen. zoals ze wilden, zolang ze ze maar niet aan moslims verkochten. Een van de missionarissen, Lewis, kwam in contact met Joden en ontmoette Rabbi Mendel, Wolffs oude vriend. Toen hij hoorde dat Mendel was gearresteerd omdat hij zijn deur ’s nachts open had laten staan, klaagde hij bij de gouverneur van Jeruzalem. Toen hij de oneerlijke behandeling zag die christenen en joden onder de moslimautoriteiten leden, uitte hij de noodzaak van een Britse consul in Jeruzalem.
In april 1824 verliet Fisk Jeruzalem samen met William Bird. Fisk naar Beiroet waar zijn basis was, en Bird ging naar huis naar Engeland. Hun twee moederorganisaties, ABCFM in Boston en LJS in Londen, wilden dat ze van Jeruzalem een basis konden maken voor bijbels werk in de regio, maar de Ottomaanse autoriteiten stonden dat niet toe. De protestantse missionarissen uit Europa en Amerika hadden nu de aandacht getrokken van de moslimautoriteiten, en gedurende het jaar 1824 werden een aantal regels en verboden ingevoerd om de missionarissen te beperken. Een van die verboden kwam rechtstreeks van de Ottomaanse sultan en zei dat christelijke geschriften die het rijk waren binnengekomen, moesten worden teruggegeven. Geen enkele moslim kon ze bezitten. Het was verboden om ze te verkopen en te kopen, en als dergelijke geschriften in het bezit van een moslim zouden worden gevonden, zouden ze in beslag worden genomen en verbrand. Ondanks dit,
Benjamin Barker was de agent van de BFBS, de British and Foreign Bible Society, in het gebied, en hij was gevestigd in Smyrna. Hij bezocht Jeruzalem tussen augustus en september 1824 en verbleef in het Mar Michael-klooster, dat ook de zaal van het Bijbelgenootschap huisvestte. Hij meldde dat hij goed werd ontvangen en dat de Grieken en Armeniërs ervoor zorgen dat hun pelgrims geen gebrek aan geschriften hebben – wat aangeeft dat ze gebruik maakten van de zaal van het Bijbelgenootschap, zelfs als de protestantse missionarissen afwezig waren. Er was echter geen distributie of contact met de joden.
In het voorjaar van 1825 keerden Fisk, King en Lewis terug naar Jeruzalem met een christelijke arts genaamd Dalton, die ook met LJS werkte. Dalton woonde met zijn gezin als missionaris in Beiroet en hij kwam de mogelijkheid onderzoeken om zich in Jeruzalem te vestigen. Europese protestantse missionarissen kregen geen permanente verblijfsvergunning, maar hij hoopte dat er voor een arts een mogelijkheid zou zijn.
Precies op dit moment arriveerde de Pasha van Damascus met duizend soldaten voor belastinginning. Hij deed dit op een wrede manier, en hij vermaande op brute wijze enorme bedragen, vooral van de christenen en joden. Dalton schreef: “Elke dag, ja, bijna elk uur, brengt ons informatie over misdaad – christenen, joden en zelfs Turken, in beslag genomen en geketend, en grote sommen die van hen worden geëist.”
Rabbi Mendel en enkele andere Joden werden geketend naar het kamp van de Pasja buiten Jeruzalem gebracht. Lewis kwam met succes tussenbeide namens hem, via de Spaanse consul in Aleppo, die toevallig in Jeruzalem was om Pasen te vieren. De Joden werden vrijgelaten en Rabbi Mendel kwam hen bedanken voor hun hulp. Toen dr. Dalton ook hielp bij het behandelen van de wonden van de Griekse overste van het klooster die door de Pasha werd mishandeld, werden de betrekkingen tussen de Grieks-orthodoxe en de Europese protestanten versterkt. Dalton noemde een geval waarin hij een Nieuwe Testament aan een Jood gaf die hem erom vroeg.
In de nasleep van het brute bezoek van de Pasja brak een opstand uit en werden mensen gedood en beroofd. De vier Bijbelmannen verlieten in mei 1825 haastig Jeruzalem. Twee van hen, Lewis en King, wilden niet terugkomen. King was uitgezonden door de ABCFM en had tegen die tijd zijn contract beëindigd en naar de VS gegaan. Lewis ging naar huis, naar Engeland, en hoewel de LJS hem terug wilde sturen, weigerde hij. Plinius Fisk was echter van plan terug te keren. Hij ging naar Beiroet, klaar om de leiding te blijven nemen over de zaal van het Bijbelgenootschap in Jeruzalem, en uiteindelijk daar terug te keren.
Maar toen stierf hij.
We zullen dit keer op keer zien gebeuren. De ziekten en koortsen in het gebied eisten levens, en het grote gevaar dat deze zendelingen moesten doorstaan om ons het evangelie te brengen. Fisk was nog geen 33 toen hij stierf. Van alle missionarissen die in 1825 in Jeruzalem waren, keerde alleen Dr. Dalton uiteindelijk terug. Nu stond de zaal van het Bijbelgenootschap onder zijn gezag.
In december 1825 keerde dr. Dalton terug naar Jeruzalem, dit keer om zijn gezin van Beiroet naar Jeruzalem te verhuizen en er permanent te gaan wonen. Hij ontmoette Rabbi Mendel en de Grieken; hij regelde taallessen voor zichzelf om Arabisch, Grieks en Hebreeuws te studeren. Alle praktische afspraken. Hij bleef met Kerstmis en Nieuwjaar in Jeruzalem terwijl hij alles op orde bracht.
En toen stierf hij ook.
Maar op 3 januari 1826, slechts een paar dagen voordat hij werd overvallen door de dodelijke koorts die hem doodde, ontmoette hij een nieuwe jonge en onervaren Deense missionaris die de LJS zojuist naar Jeruzalem had gestuurd.
Zijn naam was John Nicolayson, en we zullen hem in het volgende artikel nauwkeuriger volgen.
