Een belangrijke nieuwe film laat zien welke rol propaganda, desinformatie en demagogie speelden bij het aanwakkeren van Hitlers macht, een broodnodige les voor vandaag.
Volgens een recente peiling van de Daily Mail zei 21 procent van de mensen onder de 29 dat Hitler goede ideeën had, vergeleken met 16 procent van de mensen tussen de 30 en 49 jaar, zeven procent van de kiezers tussen de 50 en 64 en slechts vijf procent van de kiezers boven de 65. Dit lijkt deel uit te maken van een trend waarbij Generatie Z meer sympathie heeft voor enkele van de meest kwaadaardige individuen uit de geschiedenis.
In de nieuwe film, Goebbels and the Fuhrer, hoopt de Duitse regisseur Joachim A. Lang over te brengen hoe Hitler vaak overkwam als een sympathieke, redelijke persoon.
In een recent interview met Aish.com legde Lang uit: “Het punt is om Hitler niet als een demon te laten zien. Het is heel comfortabel om hem als een demon te zien; het is gemakkelijk om afstand te nemen van een demon.” In plaats daarvan laat Langs uitbeelding van Hitler de Duitse leider zien als een fundamenteel grillig en diep antisemitisch persoon, maar ook als iemand die in staat was om charmant en beleefd over te komen, dankzij zijn minister van Propaganda, Joseph Goebbels.
Lang hoopt dat kijkers propaganda kritisch kunnen bekijken en de kenmerken van andere demagogen en haatzaaiende leiders van vandaag de dag kunnen herkennen, een vaardigheid die Generatie Z moet leren door te begrijpen hoe Goebbels Hitlers weerzinwekkende wereldbeeld smakelijk en zelfs aantrekkelijk kon maken.
Hitler opnieuw uitvinden
Prof. Thomas Weber werkte als historisch adviseur voor Goebbels en de Führer en legde uit dat veel van de propagandamethoden die Goebbels als eerste introduceerde, nog steeds worden gebruikt.
Dr. Webers onderzoek naar Hitler heeft aangetoond dat hij een fundamenteel gewone, onindrukwekkende man was voordat hij politieke assistenten zoals Goebbels verzamelde die hem hielpen zijn profiel te vergroten. Een decennium voordat Hitler met succes de macht greep, merkt Dr. Weber op: “Bijna niemand geloofde dat Hitler, als hij een politieke toekomst zou hebben, de leider van Duitsland zou zijn.” Een politieke waarnemer beschreef Hitler als niet “een leider, maar een geweldige agitator” die hulp zou bieden “aan iemand die nog groter was dan hij.” Hij was een “zwerver en opportunist.” (Geciteerd in Becoming Hitler: The Making of a Nazi door Thomas Weber. Basic Books: 2017) Dr. Weber heeft Hitlers medesoldaten uit de Eerste Wereldoorlog beschreven als iemand die hem zag als een “achterste echelon (explicerend)”.
Toch leerde Hitler de kracht van propaganda kennen om de manier waarop mensen hem en zijn antisemitische opvattingen zagen te veranderen. Hitler herformuleerde zijn lauwe militaire dienst als een belichaming van de vergeten Duitse “iedereen”. Hitler herformuleerde zijn diep persoonlijke antisemitisme (volgens veel historici terug te voeren op de vroegtijdige dood van zijn moeder terwijl hij onder de hoede was van een Joodse dokter) als de veronderstelde verdediging van het gewone Duitse volk tegen roofzuchtige Joodse elites.
Joseph Goebbels (op het podium) spreekt een menigte toe in Berlijn, 1 februari 1935.
De sleutel tot deze transformatie was Joseph Goebbels, een schrijver met een Ph.D. in Duitse literatuur. Goebbels was ook een rabiate antisemiet en vond zijn politieke thuis in Hitlers nazipartij. Volgens alle berichten – en afgebeeld met huiveringwekkende griezeligheid in Goebbels en de Führer – aanbaden Goebbels (en zijn vrouw Magda) Hitler. Hitler werd steeds afhankelijker van Goebbels’ meesterlijke propagandatalenten en benoemde hem in 1930 tot hoofd van de propaganda van de partij.
Goebbels’ vroege propaganda
Goebbels perfectioneerde zijn overtuigingsvaardigheden door van 1927 tot 1935 de nazikrant Der Angriff (“De Aanval”) te redigeren. Vanaf 1928 was Goebbels ook politicus en vertegenwoordigde hij de nazipartij in de Duitse Reichstag. Hij experimenteerde met verschillende manieren van overtuigen en ontdekte welke het beste aansloeg bij zijn publiek. Biograaf Peter Longerich merkt op dat hij verschillende schrijfstijlen probeerde: “Satirisch, sprookjesachtig, saga, conversationeel of epistolair.” (Geciteerd in Goebbels: A Biography door Peter Longerich vertaald door Alan Bance, Jeremy Noakes en Lesley Sharpe. Random House: 2015) Hij was een pionier in het geven van denigrerende bijnamen aan politieke tegenstanders. Zijn populairste slachtoffer was Dr. Bernhard Weiss, de plaatsvervangend commissaris van politie, die Goebbels keer op keer aanviel en hem de Joods klinkende bijnaam Isador Weiss gaf. Dr. Weiss probeerde zichzelf te verdedigen tegen Goebbels’ aanvallen; hij slaagde er alleen in om steeds meer aandacht op hen te vestigen en Goebbels’ doel te vervullen om hem belachelijk te maken.
Een andere vroege propagandawinst was het cultiveren van het privéleger van schurken van de nazipartij, de Sturmabeilung, of Storm Troopers. Goebbels moedigde deze jonge mannen die op zoek waren naar een gevecht aan om te marcheren in arbeiderswijken waar veel mensen het communisme omarmden, een van de grootste vijanden van de nazipartij. Er braken vaak gewelddadige gevechten uit en Goebbels publiceerde gretig de dood van elke Storm Trooper als een “martelaar”. Goebbels promootte het lied over Horst Wessel, een nazi-straatvechter die in 1930 werd gedood bij een vechtpartij, en het werd het nazipartijlied en later het officiële volkslied van Duitsland en Oostenrijk. Zijn promotie van de Storm Troopers was zo succesvol dat het aantal groeide van 450 in 1926 tot 32.000 begin 1933.
Goebbels and the Fuhrer biedt een fascinerend inzicht in Goebbels’ nauwgezette propagandawerk. We zien hem toespraken keer op keer repeteren voordat hij en Hitler wat klinkt als natuurlijke, uit de losse pols gepassioneerde oproepen doen. “Het probleem is dat we in de meeste hedendaagse voorstellingen van Hitler alleen de laatste vijf of tien seconden van een toespraak zien,” merkt regisseur Lang op. “Het lijkt alsof hij altijd woest was.” Maar dat was niet het geval. “Toespraken duurden twee uur; het geschreeuw was pas aan het eind.” Goebbels and the Fuhrer wil mensen laten zien “hoe overtuigend” Hitler was en mensen waarschuwen om acht te slaan op de waarschuwingen uit de geschiedenis en de demagogen en haatzaaiers van vandaag met dezelfde scepsis te behandelen als waarmee we nu het nazitijdperk benaderen.
Goebbels’ Methoden
Historisch adviseur Prof. Thomas Weber identificeert enkele van Goebbels’ belangrijkste propagandamethoden en waarschuwt dat er parallellen zijn met de hedendaagse populistische en anti-Joodse retoriek.
Goebbels was een meester in het vereenvoudigen van complexe situaties op misleidende manieren en het herhalen van zijn leugens “keer op keer op keer.” Een ander aspect van Goebbels’ propaganda, merkt Dr. Weber op, is dat “het niet belangrijk was dat de individuele feiten correct waren; een item hoeft alleen maar herhaald te worden in dienst van één enkele waarheid.”
Een van de meest huiveringwekkende aspecten van Goebbels en de Führer is hoe Goebbels’ propagandamachine – bestaande uit kranten, toespraken, radio-uitzendingen, journaals en films – een klimaat creëerde waarin Duitsers bereid waren alles op te geven voor wat Goebbels de “totale oorlog” noemde.
Goebels en Hitler
Deze bereidheid om te liegen doet denken aan de beledigingen die de Palestijnse Autoriteit (PA) en anderen over Joden uiten. Bijvoorbeeld het gebruik van foto’s van slachtoffers van de Holocaust door de PA om ten onrechte te beweren dat het Palestijnse Arabieren waren die door Joden waren vermoord, of de BBC die bleef volhouden dat Israëlische raketten in oktober 2023 een ziekenhuis in Gaza hadden vernietigd, zelfs nadat duidelijk werd dat Hamas-raketten verantwoordelijk waren voor de aanval. In deze en talloze andere gevallen waarin leiders ronduit hebben gelogen over Israël en Joden, hebben ze weinig gevolgen ondervonden, precies zoals Goebbels voorspelde.
Dr. Weber merkt op dat Goebbels ook pionierde in het soort politieke stunts dat vandaag de dag nog steeds wordt gebruikt. Hij “onderbrak bijvoorbeeld de vertoning van een linkse film” door “witte muizen in de bioscoop los te laten – dat soort stunts.” Die stunt is de afgelopen weken direct gekopieerd door anti-Israël-demonstranten, bijvoorbeeld door degenen die maden en kakkerlakken loslieten in het Watergate Hotel in Washington DC toen de Israëlische premier Benjamin Netanyahu daar in juli 2024 sprak.
“Als iemand je ergens van beschuldigt – en het is correct – ontken je het niet, je beschuldigt de andere kant gewoon van precies hetzelfde”, voegt Dr. Weber toe. Deze tactiek van Goebbels is bijzonder schadelijk en wijdverbreid vandaag de dag. Het leidt ertoe dat mensen “geloven dat er geen goed of fout is”, merkt hij op. “Je hoeft niets te ontkennen; zeg gewoon dat de andere kant het ook doet, of dat de andere kant het erger doet.” Toen nieuws over de wreedheden van de nazi’s tegen Joden begon uit te lekken tijdens de Tweede Wereldoorlog, “zei Goebbels dat je het niet moest ontkennen, maar gewoon wreedheden aan de andere kant moest vinden” om te promoten.
Joden demoniseren
Goebbels en de Führer volgt de levens van beide mannen van 1937 tot hun zelfmoorden in 1945, en toont de steeds effectievere manieren waarop ze Joden demoniseerden die weerklinken in het huidige klimaat.
Hitler fulmineerde tegen wat hij de Uberschwemmung unseres Vaterlandes noemde, de “overstroming van het land” met immigranten, en gaf Joden de schuld van het orkestreren van deze vermeende “vloed” van “inferieure migranten”. Hij was ook geobsedeerd door het idee dat “echte” Duitsers zouden emigreren vanwege dit laffe, zogenaamd door Joden geïnspireerde (en volledig fictieve) “complot”. Deze bizarre theorie doet denken aan die van de “grote vervanging”-belediging, die Joden ervan beschuldigt dat ze in Amerika geboren Amerikanen willen vervangen door inferieure immigranten. Deze leugen inspireerde de schutter die in 2018 11 gelovigen vermoordde in de Tree of Life Synagogue.
De film laat zien hoe Goebbels de Kristallnacht plant, de anti-Joodse rellen van 9-10 november 1938. Hij gebruikte de moord op een Duitse functionaris in Parijs door een Joodse tiener wiens familie uit Polen was verdreven om haat aan te wakkeren. Kristallnacht vervulde Goebbels’ doelen: het bracht het Duitse en Oostenrijkse volk bijeen rond een waargenomen bedreiging. Het was ook een test om te zien hoe ver de nazipartij kon gaan in het demoniseren en aanzetten tot geweld tegen Joden.
Goebbels’ nalatenschap leeft voort. Een recente filmrecensie in de Britse krant The Guardian laat zien hoe gedevalueerd Joden vandaag de dag zijn: “Als je wilt begrijpen waarom Hamas burgers vermoordde, zal (de documentaire over de aanval van Hamas op 7 oktober 2023) One Day in October je niet helpen. Het doet inderdaad goed werk door de inwoners van Gaza te demoniseren, eerst als testosterongekke Hamas-moordenaars, later als schaamteloze burgerplunderaars, die de kibboets leegroofden terwijl de lijken op straat lagen en de doodsbange levenden zich verstopten.” Met elke herhaling dat Joden de schuld krijgen van het geweld – zelfs van hun eigen moorden op 7 oktober – wordt de leugen dat Joden op de een of andere manier uniek slecht en onwaardig zijn, nog meer verankerd.
Een van de meest interessante episodes in Goebbels and the Fuhrer toont Goebbels aan het werk in nazipropagandafilms, waaronder de film Der ewige Jude (De eeuwige Jood) uit 1940. Deze beruchte propagandafilm werd opgenomen in de Joodse getto’s van Warschau en Lodz, en zette Joden en ratten tegenover elkaar, beschuldigde hen van het verspreiden van ziektes en het uitputten van hulpbronnen. De film toont een grafische scène van een koe die door Joden wordt geslacht voor voedsel, en beweert dat geen enkele Duitser zo wreed zou zijn. Het echoot – en bestendigt – stereotypen van Joden als uniek sinister en kwaadaardig: tropes die tot op de dag van vandaag voortduren.
Veel van de ideeën en rechtvaardigingen voor het doden van Joden die Goebbels als eerste voorstelde, worden nog steeds gebruikt. Neem de president van de Palestijnse Autoriteit, Mahmoud Abbas, wiens proefschrift een revisionistische versie van de Holocaustgeschiedenis promoot. Hij herhaalt keer op keer dat Hitler gedwongen werd de Joden in Europa te doden omdat Joden zo’n negatief effect hadden op de Europese samenleving. Deze bizarre bewering, die Goebbels bijna een eeuw geleden voor het eerst bedacht, wordt herhaaldelijk getolereerd door de meeste waarnemers, die de schandalige laster van Abbas negeren.
Historisch adviseur Dr. Thomas Weber merkt op dat ook Hamas ideeën en tropes gebruikt die Goebbels heeft bedacht. “Hamas gebruikt sinds 7 oktober specifieke (door de nazi’s geïnspireerde) beelden die lijken op” de propaganda die Goebbels als eerste introduceerde. “De desinformatie van Hamas sinds 7 oktober volgt het patroon dat Goebbels gebruikte.”
Waarschuwing voor het heden
Regisseur Lang en Dr. Weber hopen dat kijkers die Goebbels and the Fuhrer bekijken, de lessen die ze leren zullen gebruiken om “desinformatie en demagogie” vandaag de dag te herkennen. “We leven in een wereld waarin de omstandigheden rijp zijn voor demagogie”, waarbij politieke leiders en activisten steeds meer vertrouwen op propaganda in plaats van op een beredeneerd debat om anderen te overtuigen, merkt Lang op. Hij merkt op dat veel van de anti-Joodse samenzweringstheorieën die tegenwoordig gangbaar zijn, vergelijkbaar zijn met die uit het nazitijdperk.
Goebbels and the Fuhrer won de publieksprijs op het filmfestival van München in 2024. De film wordt nu gedistribueerd in de Engelstalige wereld en het team erachter hoopt dat het kijkers in Noord-Amerika zal helpen om enkele kenmerken van demagogie en leugens te herkennen die gericht zijn op Joden en anderen die we vandaag de dag zien. In veel gebieden over de hele wereld “worden Hitlers toespraken gebruikt als handleidingen om mensen voor zich te winnen”, gelooft Lang. De vele overlevenden van de Holocaust die hij heeft geïnterviewd – waaronder sommigen die in zijn film voorkomen – hebben hem verteld dat “ze iets in de wereld van vandaag zien dat hen doet denken aan Duitsland van 80 jaar geleden.”
Datum: 13 oktober
Auteur: Dr. Yvette Alt Miller
Beeld: Aish.com
