De opperrabbijn vertelt het bijzondere verhaal van rabbijnen die maar niet uit een vraagstuk kwamen, totdat de vrouw van één van de rabbijnen zich ermee bemoeide. Ook vertelt hij meer over de positie van de vrouw in het Jodendom. En wat is de belangrijkste les die hij van zijn vrouw leerde?
Gedurende het Joods jaar wordt de hele Thora gelezen in de synagoge. Opperrabbijn Jacobs deelt drie keer per week een wijze levensles aan de hand van het schriftgedeelte van die week. Naar aanleiding van die les stelt Rik enkele vragen, waar de rabbijn weer antwoord op geeft. Rab en Rik is een boeiend initiatief waarbij je vanuit het oudste boek ter wereld lessen leert voor vandaag!
Sidra/Schriftgedeelte van de week: Bereesjiet/Genesis 44:18 – 47:27
In de Midrasj, de verhalende literatuur, wordt het gedrag van Joséf ten opzichte van zijn jongere broer Benjamin ter discussie gesteld. Hoe kon hij het maken om Benjamin zo te behandelen? In het geheim een beker in zijn bagage stoppen en hem vervolgens beschuldigen van diefstal. En nog iets: tien keer spreken zijn broers over ‘uw dienaar, onze vader” en heeft Joséf gezwegen. En wie zwijgt stemt toe, is een Talmoedische regel. Joséf accepteerde het dus kennelijk dat zijn vader Ja’akov tot tien keer toe werd gedegradeerd tot zijn dienaar en zijn knecht. Is dit eert uw vader en eert uw moeder? Vanwege deze onwaardige opstelling is Joséf tien jaar eerder overleden dan oorspronkelijk de bedoeling was. Hoe weet ik dat? Omdat de Midrasj dat vertelt:
Toen op een sjabbatmiddag ten huize van rabbijn Joséf Steinhart, de rabbijn van Pijurda, een aantal geleerden bijeenzaten, stelde een van hen de vraag over deze inkorting van het leven van Joséf met tien jaar vanwege het tien keer hebben aangehoord hoe zijn vader ‘uw dienaar’ werd genoemd: Ik heb vele malen de tekst doorzocht, maar er staat niet tien keer “uw dienaar, onze vader”, het staat slechts vijf keer geschreven. En dus had zijn leven met vijf jaar verkort moeten worden en niet met tien jaar? Alle geleerden zochten en telden en inderdaad, het staat er maar vijf keer. Ze kwamen er niet uit.
Precies op dat moment kwam de vrouw van de rabbijn binnen met thee en versnaperingen en, nog voordat iemand een antwoord op deze voor de hand liggende maar prangende vraag kon geven, zei zij: “Er staat toch in de Thora (42:23) dat de broers niet wisten dat Joséf hun Hebreeuwse taal kon verstaan, want hij had een tolk ingeschakeld om de indruk te wekken dat hij geen Hebreeuws kon spreken. Wel, als er een tolk was die vertaalde heeft hij dus niet vijf keer, maar tien keer “uw dienaar, onze vader” gehoord. Vijf keer van de broers en vijf keer van de tolk! En dus ook heeft hij tien keer gezwegen. De korting van tien jaar op zijn leven is dus terecht.
Naast de vertaling en verklaringen zijn er ook de vertellingen uit de Midrasj, de verhalende literatuur, deels onderdeel van de Talmoed, en de gewone verhalen van grote Rebbe’s. Al die verhalen hebben lessen en aanwijzingen in zich. Soms duidelijk zichtbaar en soms moet er naar de verklaring worden gezocht, zoals hierboven. Wat wordt hier bedoeld als we horen dat de vrouw van de rabbijn het antwoord geeft op de vraag waar de hele groep geleerden kennelijk niet uit kon komen? Het tekent de toenmalige positie van de vrouw.
Het Jodendom kent een rolverdeling. Globaal genomen zou je kunnen zeggen dat de man meer naar buiten treedt en de vrouw meer het binnen van het gezin, het hart, vormt. Het geven van aalmoezen aan de armen, was aan de vrouw des huizes. Zij was immers thuis en PayPal en betalingen per internet bestonden niet. Ook het ontvangen van de gasten, de primaire opvoeding van de kinderen en zeker ook het ondersteunen van haar man, behoorde tot haar taken. De Rebbetzeente, zoals de vrouw van de rabbijn wordt genoemd, heeft invloed en in een normaal doorsnee situatie heeft een Joodse Gemeente een rabbijn met een Rebbetzeente er als een gratis en vanzelfsprekendheid bij. Voeg daar nog aan toe dat de vrouw in het Joodse gezin heel vaak de uiteindelijke baas is, grote invloed heeft, en zie hoe de positie van de vrouw in het Jodendom verankerd ligt.
Geen ondergeschikte rol, maar een invloedrijke positie. En toch ontloopt de vrouw niet haar opdracht om het gezin groot te brengen, waaraan natuurlijk ook de man zijn deel moet bijdragen. In een gezond Joods religieus gezin is er een evenwicht. Een rolverdeling die niet verstard is. Mijn echtgenote geeft ook lezingen en ook ik dek de tafel en verwisselde de luiers. Maar daar doorheen: het gezin is de hoeksteen van onze samenleving. Een van de grote geleerden uit de Talmoed noemde zijn echtgenote: “mijn huis.” Het beeld zoals hierboven geschetst in het verhaal, is een mooie omschrijving van de verhoudingen. Geven en nemen. Rekening houden met elkaar. Maar ook de verschillen aanvaarden. De vrouw kan kinderen baren, de man niet. Er is sprake van een rolverdeling die niet als denigrerend wordt ervaren, omdat het gezin niet denigrerend is, maar beleefd wordt als een zegen.
Rik: Hoe komt het dat veel vrouwen de klassieke rolverdeling tussen man en vrouw juist wél als denigrerend ervaren? Hebben zij ergens niet een punt?
Rab: Als die rolverdeling misbruikt wordt, dan hebben ze een punt. Maar als die rolverdeling met wederzijds respect wordt beleefd zal het niet als denigrerend worden ervaren omdat het niet denigrerend is. Overigens begrijp ik niet zo goed dat vaak dezelfde mensen die hun mond vol hebben over feminisme, wel (gedwongen) prostitutie accepteren en dat op reclamefolders dames moeten prijken in aanstootgevende positie om bijvoorbeeld een auto te verkopen. Past dit wel in het feministisch gedachtengoed?
Rik: Wat is de grootste levensles die u zelf van uw lieve vrouw heeft mogen leren? En die u zonder haar niet had geleerd?
Rab: “Dat mijn vrouw soms heel anders tegen iets aankijkt dan ik en dat haar manier van kijken net zo juist kan zijn als de mijne, is een belangrijke les.”
Bronvermelding:
Datum: 04-01-2021
Auteur: Opperrabbijn Jacobs en Rik Bokelman
Beeld: CIP
Website: cip.nl
