Joseph Wolff (1795-1862) is een opmerkelijk personage en nogal een excentriek persoon. Hij was joods, en hij sloeg nieuwe wegen in door het evangelie te brengen op plaatsen waar niemand voor hem had durven gaan. Naast Israël reisde hij ook naar Turkije, Armenië, Afghanistan, India, Kasjmir, Egypte, Ethiopië, Jemen, Griekenland en vele andere plaatsen, waar hij vaak de lokale Joden vond of wie hij ook dacht dat de verloren stammen waren, en tot hen predikte. Hij liet zich gemakkelijk meeslepen door zijn ijver en soms maakte hij vijanden door mensen te vertellen dat ze naar de hel zouden gaan, wanneer ze niet het evangelie zouden geloven.
Op een gegeven moment raakte hij ervan overtuigd dat Jezus in 1847 zou terugkeren, en hij sprak daarover met iedereen die maar wilde luisteren. Toen hem in 1852 werd gevraagd waarom hij dat deed, antwoordde hij: “Omdat ik een geweldige ezel was.” Mensen getuigden dat hij een slecht begrip had van sociaal gedrag en interacties, en vaak dingen zei en deed die sociaal niet acceptabel waren.
In dit artikel zullen we ons concentreren op zijn eerste paar bezoeken aan Jeruzalem in 1822 en 1823, omdat hij hier de eerste Joodse missionaris was die het evangelie in het Hebreeuws aan de Joden bracht sinds de tijd van de apostelen.
Maar eerst wat achtergrond. Hij werd in 1795 geboren als zoon van een rabbijn in Beieren. Nadat hij het evangelie had gehoord en geen duidelijke antwoorden van zijn vader kreeg, verliet hij op elfjarige leeftijd het huis van zijn ouders om ‘voor zichzelf de waarheid te vinden’. Hij werd aanvankelijk rooms-katholiek, maar kwam in de problemen omdat hij ruzie had gemaakt met zijn docenten en de doctrine van de pauselijke onfeilbaarheid aanviel. Terwijl hij in Rome was, ontmoette hij Henry Drummond, die hem aanmoedigde om te studeren aan de London Joden Society (LJS).
Een historicus die de geschiedenis van de LJS in 1909 schreef, beschreef Wolff als “in veel opzichten de meest opmerkelijke missionaris die ooit in de gelederen van de Society heeft gediend, [en] die inderdaad moet worden beschouwd als de pionier van zijn missies in het Oosten.”
Zijn eerste missiereis naar het Midden-Oosten werd gefinancierd door Drummond, dus hij werkte formeel niet voor de LJS. De LJS volgde zijn werk echter wel, steunde het en rapporteerde erover. Nadat hij naar Gibraltar, Malta en Egypte was gereisd, scheepte Wolff op 13 december 1821 uiteindelijk in vanuit Alexandrië naar het land Israël. Hij huurde verschillende kamelen en de karavaan was onderweg. Hij reisde langs de kust en kwam op 28 december aan in Jaffa. Omdat zijn reisvergunning voor Jeruzalem nog niet klaar was, ging hij verder naar het noorden naar Libanon, waar hij begin 1822 aankwam, van plan om Syrisch Arabisch te studeren, en beloofde zendingen van bijbels tot kloosters. In maart was hij terug in Jaffa, maar zijn verblijfsvergunning was nog steeds niet gearriveerd, evenmin als de lading geschriften uit Caïro waarop hij wachtte. Hij besloot zich daardoor niet te laten weerhouden, dus op 9 maart 1822 hij arriveerde in de stad Jeruzalem als de eerste joodse zendeling sinds de apostel Petrus. De verblijfsvergunning arriveerde een paar dagen later.
In Jeruzalem verbleef Wolff op veel plaatsen. Eerst bij een katholiek klooster, toen een Armeens klooster, en daarna huurde hij een kamer bij een moslim, om gemakkelijker Joden te ontmoeten. Hij ontmoette de Grieks-orthodoxe Procopius, die beloofde Wolff te helpen met Bijbels en Nieuwe Testamenten. Later schreef hij dat hij “hun afgoderij in stilte voorbij ging”, en wanneer hij tot Joden sprak om hen met het evangelie te bereiken, had hij er geen problemen mee om over de niet-protestantse christenen te spreken als “afgodendienaars”. Desondanks slaagde hij er op de een of andere manier in om goede relaties te onderhouden met Grieks-orthodoxen en Armeniërs. Bij katholieken was dat minder het geval. Wolff verklaarde in zijn rapporten dat zijn doel was om de Joden te winnen voor het “zuivere christendom” – niet de afgoderij die ze zagen onder de christenen in Jeruzalem.
Wolff is de eerste missionaris in Jeruzalem die een goede band heeft opgebouwd met de Joodse bevolking. Rabbi Moshe Secot, een Asjkenazische Jood, stemde ermee in om Wolff rond te leiden in de synagogen en vertelde dat er 700 Joodse families in Jeruzalem woonden. Wolff liet Rabbi Secot een Hebreeuws Nieuwe Testament zien.
“Heb je dit boek ooit eerder gezien?”
“Niet alleen gezien, maar met grote aandacht doorgelezen in Aleppo, in het huis van een rabbijn. Die passages van het Oude Testament die in het Nieuwe worden aangehaald, spreken ongetwijfeld over de Messias.”
In totaal noemde Wolff in zijn dagboek meer dan veertig verschillende joden bij naam met wie hij gesprekken had tijdens de maanden die hij in Jeruzalem doorbracht, over de Talmoed, het Nieuwe Testament en het christendom. Sommigen accepteerden het, sommigen waren vijandiger. Een van hen zei: “Geen enkele Jood zal het ooit lezen.” Wolff slaagde er echter in om Hebreeuwse Nieuwe Testamenten te verkopen en te verspreiden.
Het enige geval waarin Wolff zei dat hij met succes iemand had ‘bekeerd’, was de zeventienjarige Avraham ben David. Hij kwam met een vriend naar Wolff en zei dat hij ‘ruzie had gehad met christenen, maar geen van hen kon antwoorden’. Een van deze christenen met wie Avraham ruzie had gehad, was Melchior Tshoudy, genoemd in het vorige artikel, van wie hij een Hebreeuws Nieuw Testament had ontvangen.
Op 19 april 1822 schreef Wolff in zijn rapport: “Avraham ben David roept mij elke dag, en beleed vandaag met tranen in zijn ogen dat hij ervan overtuigd is dat Jezus van Nazareth de Messias is, de Zoon van de levende God , en dat hij nu met zijn vrouw en moeder over Christus Jezus, de Heer, zal spreken.”
Wolff beschrijft vele debatten met verschillende rabbijnen. Naar eigen zeggen won hij alle argumenten. Een van de rabbijnen die vaak met hem sprak was rabbijn Menahem Mendel van Shklov, “de opperrabbijn van de Poolse Joden van Jeruzalem.”
Mendel werd in 1750 in Litouwen geboren en was een discipel van de beroemde rabbijn, de Gaon van Vilna (Eliah ben Solomon Zalman, 1720-1797). Hij arriveerde in 1808 in Israël en woonde eerst in Safed. Hij ging in 1812 met een groep volgelingen verder naar Jeruzalem. Hij kwam met de bedoeling om de Ashkenazi-aanwezigheid in Jeruzalem te herstellen, nadat ze in 1721 waren verdreven. Ze wilden ook de afgebroken Hurva-synagoge herbouwen. Het was een gecompliceerde bureaucratische onderneming die pas in 1864, lang na de dood van Mendel, van de grond kwam. De Hurva werd in 1948 weer afgebroken en in 2010 weer opgebouwd.
Mendel kwam vaak en sprak met Wolff, maar de voornaamste reden waarom hij en andere rabbijnen dat deden, leken andere redenen te zijn dan de wens om het evangelie te horen – de reden was eerder dat ze probeerden Wolff terug te bekeren tot het jodendom. Daarnaast hadden ze nog een ander bijbedoeling: ze gaven hem brieven die hij naar Europese joden en rabbijnen moest brengen, om een betere communicatie met hen te krijgen en om meer financiële hulp te krijgen, omdat ze te lijden hadden van ontberingen van de moslimregering.
Rabbi Mendel zag Wolff echter ook als een potentieel gevaar en probeerde te voorkomen dat andere Joden hem zouden zien terwijl hij zijn eigen debatten voortzette. Desalniettemin heeft Wolff met succes het Hebreeuwse Nieuwe Testament aan deze rabbijnen gedistribueerd, heeft hij ze aangespoord het te lezen en zelf te onderzoeken, en heeft hij er zelfs een vervolg aan gegeven.
Op 25 april arriveerde eindelijk een koffer met bijbels waar Wolff op had gewacht in Jeruzalem. Hij verkocht en verspreidde bijbels in vele talen onder christelijke pelgrims en schakelde zelfs joden in om hem te helpen ze te verkopen aan zowel christenen als moslims. Verschillende katholieken ontvingen zijn bijbels in het Italiaans.
Op 28 april vaardigde de katholieke vader Cozza een verbod uit tegen Wolff’s Bijbels. “Aangezien die man die onlangs in Jeruzalem aankwam voor de vernietiging van de katholieke religie, verschillende boeken heeft verspreid, beveel ik u in de naam van de Vader, de Zoon en de Heilige Geest om mij alle boeken te bezorgen die hij heeft uitgedeeld, en mij de namen te vertellen van degenen die ze hebben gekocht; en een ieder die in strijd met dit bevel durft te handelen, zal worden geëxcommuniceerd in de naam van de Vader, de Zoon en de Heilige Geest.”
Ondanks dit katholieke verbod, meldde Wolff op 11 mei: “Ik ga nooit wandelen zonder te worden verzocht door Grieken en Armeniërs om traktaten en bijbels, en zelfs door veel van de katholieke inwoners, ondanks de excommunicatie.”
Op 27 april, slechts twee dagen nadat zijn koffer arriveerde, riepen de rabbijnen een “excommunicatie van het Nieuwe Testament” uit – wat betekende dat Wolff ze meteen in het Hebreeuws moet gaan verspreiden. In zijn rapporten verklaarde hij dat hij ze gratis had uitgedeeld vanwege de “ernstige financiële omstandigheden” van de joden. Ondanks dit verbod schreef hij op 4 mei: „Verschillende joden kwamen bij mij en vroegen om Nieuwe Testamenten, traktaten en bijbels. – Ik heb ze de boeken gratis gegeven. Ze lazen ze op straat, maar de Joden uit Barbarije [Noord-Afrika] namen ze uit hun handen en verbrandden er een groot aantal.”
We kunnen zien dat Wolff tegenstand verduurde, maar desondanks slaagde hij erin een relatie op te bouwen met de Joodse gemeenschap in Jeruzalem. Hij verkocht hun Oude Testamenten, die ze graag ontvingen, hoewel deze niet zonder problemen waren. Boeken die in die tijd in Europa werden gedrukt, gebruikten vaak een kruis om verwijzingen te markeren, wat sommige Joden ertoe bracht te geloven dat de Engelsen het hadden toegevoegd als een bijgelovige aanbidding van het kruis.
Op 30 april bezocht Wolff een rabbijn die zo’n bijbel had. Hij schreef in zijn rapport: „Ik merkte op dat er verschillende bladeren waren gescheurd uit de Hebreeuwse Bijbel die ik hem heb aangeboden. Ik vroeg de reden ervan.” Het is te danken aan “een enthousiaste Jood … vanwege de kruisen die in de Bijbel te vinden zijn.”
Een andere rabbijn beweerde dat er verschillende fouten in de Bijbel staan, bv. in Jesaja 9:6, en hij vond het niet leuk dat de Samaritaanse tekst in de noten werd aangehaald, “en het teken van het kruis, ondanks de onschuld van de bedoeling, zou niet gekozen te zijn.” Hij zei ook dat de karakters te klein waren en dat de letter kaf vaak wordt gebruikt in plaats van de letter bet.
Op 5 mei werd door de sefardische rabbijnen een edict uitgesproken dat vanwege de kruisen en de samaritaanse aantekeningen alle Oude Testamenten die Wolff gratis heeft gegeven, moeten worden verbrand. Wolff stuurde ze meteen een brief:
“Aan de rabbijnen, de prinsen en de geleerden! Ik heb vernomen dat er openbare bevelen zijn gegeven in uw synagoge, dat de vierentwintig boeken, die het Oude Testament bevatten, aan de vlammen moeten worden toevertrouwd. Ik verlang er liever naar ze terug te ontvangen; zo niet, dan moet u mij de volledige prijs van de boeken betalen, en alle kosten ervan, want ik heb ze u gegeven om van te leren, en niet om ze te verbranden. Wee u, herders van Israël, zegt JOSEPH WOLFF. PS Het merkteken waarvan u veronderstelt dat het een teken van het kruis is, is niets anders dan een merkteken van Keri en Ketib.”
Avraham ben David bezorgde de brief aan de rabbijnen en zij nodigden Wolff uit voor een hoorzitting in het Hebreeuws. De woordvoerder heette Rabbi Meyahis, en hij legde Wolff uit dat alleen de rabbijnen de echte tekst van de aantekeningen kunnen onderscheiden, en dat gewone mensen geen Bijbel zouden moeten hebben waarin een Samaritaanse versie in de aantekeningen is opgenomen. “Bovendien,” zei hij, “en met betrekking tot het Nieuwe Testament dat u hebt verspreid, moet u zelf weten, want u behoort tot het zaad van Israël, dat het in strijd is met de wet van Mozes, die u zelf zo hoog acht, en daarom zijn we vastbesloten om elk exemplaar ervan te verbranden.”
Wolff antwoordde dat de Oude Testamenten waren verspreid met de toestemming en zelfs de wens van rabbijn Mendel, de grote rabbijn van de Ashkenazim. Wat het Nieuwe Testament betreft, ontkende Wolff dat het de wet van Mozes verdraaide, maar toen kwam hij met een verrassend initiatief: “Maar aangezien u vastbesloten bent ze te verbranden, zal ik ze niet langer cadeau doen, want ik heb ze om gelezen te worden en niet om verbrand te worden.” Hij ondertekende een document waarin hij zichzelf verplichtte te stoppen met het uitdelen van Nieuwe Testamenten in het Hebreeuws aan Joden.
Een rabbijn hield vol dat “het de leerstelling van de Talmoed is: ‘Een Thora, geschreven door ketters, moet worden verbrand.’” Maar Rabbi Meyahis was tevreden met Wolffs verplichting en sloot de bijeenkomst. “Laten we geen ruzie maken, maar bevriend zijn met elkaar; we zullen met heel ons hart kopieën van onze Bijbel ontvangen van de Engelse natie, maar zonder aantekeningen, zonder commentaar, zonder voorwoord en zonder enig Latijns karakter.” Hierop antwoordde Wolff: “En u zult ontvangen zoals u wenst.” Waarop allen antwoordden: “Amen! Amen!”
Wolff bracht toen Rabbi Mendel binnen als getuige dat hij inderdaad wilde dat Wolff exemplaren van het Oude Testament aan de Joden zou verspreiden. Wolff rapporteerde over de bijeenkomst: “Morenu Meyahis en de ander legden hem vervolgens de reden uit, zoals hierboven vermeld, waarom ze wilden dat ik ze niet zou verspreiden. Hij stemde in met hun beslissing, maar beval de edities van de Hebreeuwse profeten en psalters ten zeerste aan, uitgegeven door de London Society voor het promoten van het christendom onder de Joden – en ze smeekten me om geen Nieuwe Testamenten meer te verspreiden. Ik gaf hun mijn erewoord op papier, om geen geschenken meer van hen of van de traktaten te maken, onder de Joden in Jeruzalem, toen ik bemerkte dat ze vastbesloten waren elk exemplaar te verbranden. Maar dit weerhoudt mij er niet van om exemplaren van het Nieuwe Testament uit te lenen aan degenen die ze, daar ben ik zeker van, niet zullen verbranden.”
Inderdaad, de volgende dag vroeg een rijke Jood Wolff om hem een Nieuw Testament te lenen, dat hij zorgvuldig zou doorlezen en het dan terug zou geven.
Toen Wolff uiteindelijk Jeruzalem verliet, had hij aan de Joden “zo’n duizend traktaten uitgedeeld – velen van hen verbrand door de rabbijnen”. We weten niet precies wanneer hij vertrok, aangezien zijn dagboek op 11 mei abrupt eindigt, maar hij lijkt twee of drie maanden in Jeruzalem te hebben verbleven.
Bijna een jaar later, in april 1823, was Wolff terug, en deze keer was hij niet alleen. Zou hij zijn belofte nakomen om het Nieuwe Testament niet in het Hebreeuws onder de Joden te verspreiden? Ja, dat zou hij doen, en we zullen zien hoe. Hij arriveerde met Pliny Fisk en Jonas King, twee Amerikaanse missionarissen van ABCFM die hij op Malta had ontmoet. Sinds zijn laatste bezoek aan Jeruzalem was hij door Aleppo, Beiroet, Antiochië, Cyprus en Alexandrië gegaan. Toen hij op Malta aankwam, was hij van plan naar Engeland te gaan, maar toen hij deze twee zendelingen ontmoette en hoorde dat ze op weg waren naar Jeruzalem, besloot hij hen te volgen. Uit een rapport van de Malta Bible Society uit die tijd blijkt dat de aanzienlijke hoeveelheid geschriften die ze meebrachten 312 exemplaren van het Nieuwe Testament in het Hebreeuws omvatte.
Toen ze aankwamen, gingen ze uit elkaar, maar hielden nauw contact. Wolff nam onderdak in de Joodse wijk, terwijl de Amerikanen kamers huurden in het Griekse klooster. “Zij gingen naar de onbesnedenheid en ik naar de besnijdenis”, schreef Wolff. Fisk schreef een paar dagen later in een brief dat Wolff “dag en nacht bezig was met prediken tot de Joden en twisten met hun rabbijnen.”
Wolffs onderdak bij de Joden stuitte op tegenstand, maar zijn oude vriend Rabbi Mendel kwam hem te hulp. Er werd een compromis bereikt waarbij Wolff verbleef in een huis van een moslim in de Joodse wijk. Op die manier kon niemand hem ervan beschuldigen dat hij onder de Joden woonde. De reden waarom sommigen hem daar niet wilden hebben, was deels omdat het hem gemakkelijker zou worden om het evangelie te verspreiden, maar ook omdat ze bang waren dat de moslimautoriteit de joden zou verdenken van pogingen om met Europese hulp onafhankelijk te worden.
Rabbi Mendel probeerde nog steeds Wolff terug te winnen voor het jodendom. Toen sommige joden Wolff ervan beschuldigden het christendom te hebben omarmd uit persoonlijke interesse, verdedigde Mendel hem. “Dhr. Wolff is oprecht. Hij is in zijn vroege jaren op een dwaalspoor gebracht door het Nieuwe Testament te lezen, en om deze reden ben ik erg bedroefd om hem zo standvastig te zien.’ Een andere rabbijn kwam naar Wolff en smeekte hem de Talmoed te geloven. Wolff las wel de Joodse geschriften en de Talmoed, maar gebruikte die om hun de fouten te laten zien. Wolff noemde in zijn schrijven een “opschudding” onder de Spaanse joden zodra ze merkten dat hij hun boek las, en “probeerde aan te tonen dat ze het bij het verkeerde eind hebben uit hun eigen boeken.” Sommige synagogen verboden het uitlenen van Joodse literatuur aan Wolff, maar velen negeerden het. Wolff merkte op dat een van de rabbijnen zei dat “het nooit in Jeruzalem is gezien,
Ter ere van zijn toezegging om het Nieuwe Testament niet in het Hebreeuws te verspreiden, ‘leende’ Wolff nog steeds het Nieuwe Testament aan degenen die hem erom vroegen. Hij las het Nieuwe Testament in het Hebreeuws met veel Joden die het evangelie uitlegden en had zelfs onenigheid met velen over de geldigheid van de Talmoed. Een 80-jarige Poolse rabbijn genaamd Marcowitz, die volgens Wolff in het geheim een christen was, hielp hem argumenten te vinden in de Talmoed die overeenkwamen met het Nieuwe Testament.
In juli 1823 verliet Wolff Jeruzalem voor de tweede keer. Hij zou pas in 1829 terug zijn.
Van alle protestantse missionarissen in het Heilige Land was Wolff niet alleen de eerste Jood, maar ook de eerste die met zijn landgenoten over Yeshua kon praten. Wolff verliet Jeruzalem met de indruk dat de Joden openstonden voor het evangelie, en zowel zijn beschermheren als de LJS geloofden hem. Dit was slechts ten dele waar, aangezien hij ook met grote tegenstand te maken kreeg. Zowel hedendaagse rapporten als latere literatuur hebben de impact van Wolff vaak overdreven. Overdrijvingen als “Wolff kwam met een karavaan van twintig kamelen beladen met Hebreeuwse bijbels en hij deelde honderden Hebreeuwse Nieuwe Testamenten uit aan enthousiaste Joodse zielen” zijn zelfs vandaag de dag gebruikelijk, maar zijn grotendeels mythisch. Toch heeft hij zeker invloed gehad. Hij legde als eerste goede contacten met de joodse gemeenschap, liet rabbijnen het Nieuwe Testament lezen, en overtuigde ten minste één Joodse persoon ervan dat Jezus de Messias is. Het was een bescheiden begin, maar het was een begin. In deze twee korte jaren van 1822 en 1823 werden zaden gezaaid, en er zouden er nog meer komen.
Net als de andere protestantse missionarissen voor hem, bleef Wolff maar een tijdje en ging toen naar een nieuwe plek. Er was geen mogelijkheid voor een protestant om zich permanent in Jeruzalem te vestigen. In het volgende artikel zullen we zien hoe de missionarissen die door de LJS zijn gestuurd, dit hebben opgelost door een “Bible Society Room” in Jeruzalem op te zetten.
Bronvermelding:
Datum: 25-01-2022
Auteur: Tuvia Pollack
Beeld: Joseph Wolff predikt het evangelie in het land van Israël
Website: https://news.kehila.org/
