Inleiding
Een legende waarbij olie de hoofdrol speelt, is de basis voor veel mensen die bekend zijn met Chanoeka om als feitelijke gebeurtenis te verkondigen als reden voor dit feest. De waarheid is, dat die niet op historische geschiedschrijving gebaseerd is en dus als mythe moet worden beschouwd. Toch lezen we in het evangelie van Johannes dat Jezus dit feest vierde en er zelfs helemaal voor naar Jeruzalem ging, wat elke volgeling van de Rabbi laat weten dat het feest wel waarde heeft.
Moderne blik
Tegenwoordig wordt dit feest ook wel het “(Joods) lichtjesfeest” genoemd, en in sommige gevallen gaat men zover om het ’t Joodse kerstfeest te noemen. Het voorwerp waar het in het verhaal om draait is een menorah (zeven-armige kandelaar) waaraan nog twee armen zijn toegevoegd; dit wordt een chanoekia genoemd. Acht dagen lang wordt bij het invallen van de avond (het begin van een nieuwe dag) zoveel kaarsen aangestoken als het aantal dagen dat het feest gaande is. Er wordt een spel gespeeld met een tol (dré-del) en gelt, kadootjes uitgewisseld en veel in olie gebakken gerechten gegeten.
Onbekend = onbemind
Het is bij veel christenen onbekend wat er eigenlijk tussen het einde van het eerste testament (OT) en het begin van het tweede testament (NT) gebeurde; een gapend gat van ruim 300 jaar in de Bijbelse geschiedenis waar in de kerkleer amper aandacht aan wordt geschonken. Een bepaald vers uit Johannes 10 blijft dan gehuld in raadselen, maar in de meeste gevallen leest men er simpelweg overheen. “Het zal wel…” is de onbewuste gedachte en daarmee is de kous af. Zou het kunnen zijn, dat we daarmee belangrijke informatie missen die in Jezus’ onderwijs past?
Feest van de inwijding
Johannes 10:22 En het was het feest van de inwijding van de tempel in Jeruzalem, en het was winter.
In het Hebreeuws is het woord voor ‘inwijding’ … chanoeka; het kan ook herinwijding betekenen, en in dit geval is dat de beste vertaling. Dan is de vraag welk verhaal er achter dit feest zit, natuurlijk.
Voor een juist begrip moeten we terug naar 1 Koningen 8, waar we lezen over de inwijding van de Tempel door koning Salomo toen het was opgeleverd om in gebruik genomen te worden. Het Loofhuttenfeest werd aangewezen als het moment dat het meest geschikt was om de Tempel voor de dienst aan God te wijden. In Leviticus 23 lezen we hoeveel belang de HEERE hecht aan dit feest en ook dat het acht dagen moest duren. In Johannes 7 en 8 wordt het Loofhuttenfeest genoemd en ook dat Jezus er ‘in het geheim’ naar toe ging. Daar, wijzend op de enorme lichtbakken die boven de Tempel uit fel verlicht waren, leerde Hij Zijn volgelingen en het volk dat mee kwam luisteren de profetische betekenis van die grote lichten: “Ik ben het Licht van de wereld.”
Griekse verdrukking
Ongeveer 200 jaar ervoor zorgde de Griekse overheersing ervoor dat het Joodse volk in Galilea, Judea en het Laagland zeer ernstig verdrukt en vervolgd werd. Antiochus IV die zichzelf tot god had verklaard, verbood het Joodse volk hun eigen God te vereren in de Tempel en had de Thora in de ban gedaan. Individuen die zich er niets van aantrokken en in het geheim doorgingen met het onderhouden van de Thora en zich onttrokken aan de offerdiensten aan de Griekse god Zeus riskeerden moord. Waar de Grieks-Syrische koning Antiochus zich in had vergist was de sterke verwachting binnen het Joodse geloof dat martelaarschap omwille van de heiligheid van Gods Naam, de belofte van wederopstanding uit de dood in een onvergankelijk lichaam betekent. M.a.w. de Joden die trouw bleven aan de Thora waren niet bang voor de dood en beschouwden martelaarschap als een grote eer.
Heiligheid brengt overwinning
In een stadje in Judea, genaamd Modi’in was zo’n familie die ook pal voor de heiliging van Gods Naam stond en niet bang waren om desnoods het zwaard op te nemen daarvoor; kwamen ze om, dan kwamen ze om. De Makkabeeën werden ze genoemd – de hamers; gelijk Gideon ze wisten een klein leger bijeen te brengen die in de heuvels van Judea trainden. Het doel: de bevrijding van Jeruzalem en de verdrijving van de Grieken. De tijd was rijp ervoor, zo bleek, want de HEERE gaf hun de overwinning. Rond het Loofhuttenfeest dat jaar trokken zij Jeruzalem binnen en hoopten het feest daar te kunnen vieren en de Tempel opnieuw – zoals koning Salomo honderden jaren ervoor ook had gedaan – in te wijden voor de dienst aan God. Helaas ging dat feestje niet door, want zij troffen een zwaar verontreinigd, ontheiligd, gebouw en terrein aan. Twee maanden schoonmaken en repareren later, in de winter, was men er dan wel klaar voor en werd alsnog het Loofhuttenfeest gevierd met in navolging van koning Salomo de herinwijding van de Tempel.
Eén van de meest indrukwekkende dingen tijdens dat feest was dat alle grote lampen èn de menorah – die 24/7 diende te branden met de puurste olie van de eerste persing olijfolie – weer werden verlicht dat tot ver in de wijde omtrek te zien was. Het was het vieren van de overwinning op de antichrist – het kwade – van hun tijd, de inname en heiliging van de Tempel van God en het herstel van het publiekelijk leven naar de inzettingen en geboden van Gods Heilige Woord, de Thora. Het feest gaat over het herstel van de identiteit als heilig volk van God dat vanuit dankbaarheid voor hun verlossing Hem gehoorzaam is en zich aan Hem onderwerpt als hun Koning en Vader.
Wees heilig, want Ik ben heilig
Als vanzelf komen de woorden van de apostel Paulus aan de gemeente in Korinthe naar boven drijven: En welke overeenstemming is er tussen Christus en Belial? Of wat deelt een gelovige met een ongelovige? Of welk verband is er tussen de tempel van God en de afgoden? Want u bent de tempel van de levende God, zoals God gezegd heeft: Ik zal in hun midden wonen en onder hen wandelen, en Ik zal hun God zijn en zij zullen Mijn volk zijn. Ga daarom uit hun midden weg en zonder u af, zegt de Heere, en raak het onreine niet aan, en Ik zal u aannemen, en Ik zal u tot een Vader zijn, en u zult Mij tot zonen en dochters zijn, zegt de Heere, de Almachtige. ~ 2 Korinthe 6:15-18
Het echte wonder
Het grote wonder van Chanoeka is niet de legende – hoe mooi het ook klinkt – van het aanhoudend brandend van de olie in de menora; het wonder was dat God deze grote overwinning gaf aan Zijn volk toen hun liefde voor Hem en hun verlangen om Zijn Naam te heiligen eindelijk vuriger en groter was dan de liefde voor hun eigen aardse levenslusten.
Om met Jezus’ woorden af te sluiten: Wie zijn leven [= ziel ] liefheeft, zal het verliezen, en wie zijn leven haat [Hbr. minder liefheeft] in deze wereld, zal het behouden tot het eeuwige leven. ~ Johannes 12:25
Laat daarom uw licht zuiver en helder schijnen vanuit de kracht van de Heilige Geest, zodat u Gods Naam heiligt en de mensen de Vader zullen groot maken.
Vrolijk Chanoeka!
Bron: www.onderdevijgenboom.nl
Auteur: Debby van Galen
Datum: 19 december 2022
