Niet lang na het einde van de Tweede Wereldoorlog werd de Nederlandse kunstenaar Jaap Kaas door de toenmalige vertegenwoordigers van de Nederlandse Joden die de oorlog hadden overleefd, gevraagd om een monument te ontwerpen. Zo begint een bijzonder verhaal in de Times of Israel dat wij u niet wilden onthouden.
Driekwart van de joodse bevolking van Nederland was vermoord in nazi-vernietigingskampen en Kaas – zelf joods – geloofde dat in het monument elk van de 100.000 Nederlandse joden die niet terug waren gekomen, moesten worden herdacht.
Helaas voor beeldhouwer en graficus Kaas, werd zijn ‘namen concept’ door de commissie verworpen, omdat het ‘provocerend in plaats van dankbaar’ was.
De situatie van de Nederlandse joodse overlevenden was moeilijk. Sommigen van hen waren een Nederland ontvlucht dat grotendeels onverschillig stond tegenover hun naoorlogse toestand, en degenen die bleven waren niet in staat de Joodse gemeentelijke instellingen die nodig waren om het joodse leven nieuw leven in te blazen, op te zetten.
Zeventig jaar nadat de Joodse monumentencommissie het voorstel van Kaas verwierp, zal zijn idee worden uitgevoerd in het midden van de voormalige Joodse wijk van Amsterdam. Daar zal de structuur van het door de Joodse gemeenschap in 1950 opgerichte zogenaamde ‘Monument van Joodse Dankbaarheid’ vervangen.
Als alles volgens plan verloopt, zal het door Daniel Libeskind ontworpen Holocaust Namenmonument in de zomer van 2021 voor het publiek toegankelijk zijn. Op een stuk grond vergelijkbaar met de grootte van een basketbalveld, zal de structuur een van de de grootste op namen gebaseerde Holocaust-gedenktekens in Europa zijn.
BIJ TERUGKOMST VAN MIJN FAMILIELEDEN UIT DE ONDERDUIK DIE DE OORLOG WEL HEBBEN OVERLEEFD, STUITTEN ZIJ OP VEEL ANTISEMITISME, TERWIJL VELEN BEWEERDEN IN HET VERZET TE HEBBEN GEZETEN. MIJN OPA ZEI VAAK: “NÁ DE OORLOG, TÓEN WAS ER VEEL ANTISEMITISME IN NEDERLAND”.
Bijna tien jaar lang had het Nederlandse Auschwitz Comité moeite gedaan om een thuis te vinden voor zijn monument. Toen het nabijgelegen Wertheim Park een geschikte locatie bleek, lobbyden de buren intensief om het plan te voorkomen. Er zijn tientallen juridische hoorzittingen, verzoekschriften, commissies en andere hindernissen onderweg geweest.
De plek die momenteel wordt klaargemaakt voor de bouw, ligt langs een hoofdweg – de Weesperstraat – vlakbij de Hermitage, precies waar Joden het ‘dichtst waren geclusterd’ voor de oorlog. Even verderop bevindt zich de statige Portugese synagoge (Snoge), waar op het plein daarvoor honderden joodse mannen in 1941 gearresteerd werden, de eerste razzia’s van de nazi’s gericht om alle Nederlandse Joden naar de gaskamers te sturen.
Van bovenaf gezien, zullen de 102.000 stenen van het komende monument – elk met de naam van een slachtoffer – gigantische Hebreeuwse letters vormen van het woord זוכר/Lezecher (‘ter Herinnering’). Bezoekers zullen dwalen door een hellende, doolhof-achtige wildgroei die ‘s nachts dramatisch wordt verlicht.
Omdat de afgelopen weken de eerste werkzaamheden zijn begonnen, staat het rottende ‘Monument van Joodse Dankbaarheid’ onzeker in het midden van de bouwplaats. Binnenkort zal het worden verwijderd en worden geplaatst in de straat waar het voor het eerst werd geïnstalleerd in 1950, voordat het werd verplaatst om plaats te maken voor de Amsterdamse metro.
Volgens Fedde Schouten, woordvoerder van het Nederlands Auschwitz Comité, wordt binnenkort een damwand geplaatst nadat kabels en leidingen voor gas en elektriciteit zijn verwijderd. Dit is in voorbereiding om het terrein af te vlakken, wat tegen maart zou moeten zijn voltooid, vertelde Schouten tegen The Times of Israel.
Lees meer op Joods.nl
Foto’s: Auschwitz Comité
