De tentoonstelling is de eerste poging tot een overzicht van een zeldzaam moment van empowerment te midden van een tragedie
Tijdens de vele oorlogen en conflicten die het huidige Oekraïne hebben gevormd, zijn de Joden in het land altijd het vroege en hulpeloze slachtoffer geweest van geweld en onderdrukking door zowel indringers als de lokale bevolking.
Het huidige conflict tussen Oekraïne en Rusland, met al zijn tragedies, is een zeldzame uitzondering op die lange staat van dienst.
Tot nu toe zijn Oekraïense Joden niet het doelwit geweest van aanvallen, maar van humanitaire hulpacties die speciaal voor hen zijn opgezet door Joodse en christelijke organisaties. Ze zijn ook uitgenodigd om zich in Duitsland en andere landen van de Europese Unie te vestigen of om zich door de lucht te laten vervoeren en zich te laten inburgeren in Israël.
Dit unieke moment wordt onvermijdelijk overschaduwd door de verschrikkingen en omvang van een oorlog die miljoenen mensen op de vlucht heeft gejaagd en vele duizenden het leven heeft gekost. Dat is de focus van een nieuwe fototentoonstelling samengesteld door Yitzhak Mais, een vooraanstaande Israëlische historicus en voormalig directeur van het historisch museum Yad Vashem.
“De Russisch-Oekraïense oorlog van 2022 is een voortdurende tragedie,” vertelde Mais aan The Times of Israel. “Voor vele duizenden Joden in Oekraïne is het ook de opkomst uit hulpeloosheid geweest.”
Dit wordt niet alleen weerspiegeld in de noodacties van Joodse organisaties en Israël, zei Mais.
“Parallel aan de externe reddingsacties, werkten Oekraïense Joden intern samen,” zei Mais. Oekraïense Joden, waaronder veel jonge, technisch onderlegde polyglotten (meertaligen), verzamelden zich voor de veiligheid in kelders van synagogen, organiseerden transport en namen zelfstandig contact op met de organisatoren van hulpacties om de evacuatie of bevrijding te coördineren, merkte hij op.
“De Joodse wereld stuurde de ‘cavalerie’, maar Oekraïense Joden wachtten niet gewoon af tot ze gered werden. Ze beoefenden zelfredding,” zei Mais.
Lev and Marina Teush, Jewish refugees from Ukraine, attend a community activity at Machane Chabad in Hungary in 2023. The photo is part of the ‘Am I My Brother’s Keeper’ exhibition curated by Yitzhak Mais. (courtesy)
De tentoonstelling, die de titel “Am I My Brother’s Keeper” draagt en ook videogetuigenissen bevat, wordt later dit jaar geopend in zes talen en op verschillende locaties, waaronder het Hongaarse parlement, het hoofdkwartier van de VN in New York, het hoofdkwartier van de EU in Brussel en de Knesset in Jeruzalem.
Het boek beschrijft zowel de redding als de zelfredding aan de hand van persoonlijke getuigenissen van meerdere gefotografeerde Oekraïense Joden.
Jewish parents who fled Ukraine attend the circumcision of their son at Machane Chabad in Hungary in 2022. The photo is part of the ‘Am I My Brother’s Keeper’ exhibition curated by Yitzhak Mais (courtesy)
De tentoonstelling richt zich ook op een handvol groepsverhalen die belangrijke elementen van bredere inspanning vertegenwoordigen. Eén zo’n groepsverhaal gaat over het Mishpacha Weeshuis in Odesa, waarvan 120 kinderen en personeelsleden in de eerste weken van de oorlog naar Duitsland vluchtten. Een ander verhaal gaat over hoe het Joods Gemeenschapscentrum van Krakau, Polen, onderdak bood aan oorlogsvluchtelingen uit Oekraïne, van wie de meesten niet Joods waren.
Het bestaan van een soevereine Joodse staat, zei Mais, was een beslissende en consistente factor in de reddingspogingen.
“Israëls vermogen om te helpen in noodsituaties is keer op keer aangetoond in humanitaire crises in de Dominicaanse Republiek, Haïti en Turkije,” zei hij. “Nu waren de Israëli’s in staat om die ervaring te gebruiken om Joden en niet-Joden in Oekraïne te helpen, wat een groot verschil maakte in het leven van duizenden mensen die geholpen werden.”
A Ukrainian family approaches the field clinic of Rescue Without Borders, an Israeli NGO, in Poland in March 2022. The photo is part of the ‘Am I My Brother’s Keeper’ exhibition curated by Yitzhak Mais. (courtesy)
Een voorbeeld van de Israëlische inspanning was het veldhospitaal dat het personeel van het Sheba Medical Center vorig jaar voor Oekraïne heeft opgezet aan de grens met Polen met de medewerking en steun van de Israëlische regering en de ministeries van Volksgezondheid en Buitenlandse Zaken, voegde hij eraan toe.
Pogingen om foto’s voor de tentoonstelling te krijgen van het Amerikaans-Joodse Joint Distribution Committee, oftewel JDC, zijn niet succesvol geweest, zei Mais. “Dat is jammer, want tijdens het samenstellen van de tentoonstelling kwamen we te weten dat JDC een aantal geweldige foto’s in zijn bezit had. Na aanvankelijke steun en enthousiasme voor het project, weigerde JDC mee te werken vanwege de politiek.”
Gecontacteerd door The Times of Israel, bevestigde een woordvoerder van JDC dat ze niet zullen deelnemen aan de tentoonstelling vanwege wat de woordvoerder “operationele gevoeligheden” noemde.
Een van de verhalen die in de tentoonstelling aan bod komen is Machane Chabad, de naam van een koosjer vluchtelingenkamp dat EMIH, de aan Chabad gelieerde Joodse federatie van Hongarije, in samenwerking met de Federatie van Joodse Gemeenschappen in Oekraïne, met de hulp van de Hongaarse regering voor Joodse Oekraïners heeft opgezet op een voormalige communistische resortcampus aan de schilderachtige oever van het Balatonmeer.
Ukrainian Jews light Shabbat candles at Machane Chabad in Hungary in March 2023. The photo is part of the ‘Am I My Brother’s Keeper’ exhibition curated by Yitzhak Mais (courtesy)
Dat verhaal “biedt een krachtig voorbeeld van zowel het Joodse verhaal als de wereldwijde reactie, en illustreert de actieve betrokkenheid van de vluchtelingen, met de hulp van Chabad, om de gevaarlijke vlucht uit Oekraïne te organiseren,” en hoe internationale samenwerking zo’n 800 vluchtelingen “een zekere mate van rust gaf: een veilig onderkomen, koosjer eten en religieuze, medische en sociale diensten,” zei Mais.
Een interview met een oudere vluchteling op het vakantieoord aan het meer werd uiteindelijk een van Mais’ meest emotionele ervaringen van het hele project, zei hij.
De vluchteling moest zijn zoon achterlaten in Oekraïne, die het land niet legaal kon verlaten vanwege noodverordeningen die verbieden dat mannen van legerleeftijd het land verlaten. Mais vroeg de vluchteling om drie wensen voor zijn toekomst te noemen. Het antwoord van de man luidde: “Mijn zoon, mijn zoon en mijn zoon.”
_________________________________________________________
Bronvermelding:
Datum:
4-7-2023
Auteur:
Canaan Lidor
Beeld:
Refugees from Ukraine arrive in Budapest, Hungary on in March 2022. The photo is part of the ‘Am I My Brother’s Keeper’ exhibition curated by Yitzhak Mais. (courtesy)
Website:
www.timesofisrael.com
