Prof. Moshe Koppel, een van de architecten van de justitiële hervorming van de regering Netanyahu, sprak vorige week met JNS over waarom de hervorming noodzakelijk is en waar het werkelijk om gaat.
In tegenstelling tot de beweringen van de tegenstanders, die zeggen dat het Israël zijn checks and balances zal ontnemen, zal de justitiële hervorming de checks and balances herstellen. Deze zijn uitgeschakeld door een rechtssysteem dat zichzelf bevoegdheden heeft toegekend die buiten zijn bevoegdheid vallen, aldus Koppel, voorzitter van het Kohelet Policy Forum, een in Jeruzalem gevestigde deskundigengroep die ernaar streeft “de individuele vrijheid en de beginselen van de vrije markt in Israël uit te breiden”.
“Het probleem is dat alle checks and balances die bestaan in andere [westerse, democratische] landen niet bestaan in Israël,” zei hij. “Het [Hooggerechtshof] kan doen wat het wil….. Justitiële hervorming probeert het hof te temmen.”
Ten tweede heeft het Hooggerechtshof van de procureur-generaal de “lange arm van de rechtbank binnen de regering” gemaakt, zodat de procureur-generaal nu “de regering namens haar kan bevelen”, zei Koppel.
Het kantoor van de procureur-generaal op orde brengen
De justitiële hervorming bestaat uit vijf delen, zei hij. Het eerste deel betreft het bureau van de procureur-generaal. De hervorming maakt duidelijk dat de rol van de procureur-generaal die van adviseur is. “De procureur-generaal is niet het hoofd van de regering,” zei Koppel.
Minister van Justitie Yariv Levin, die op 4 januari de “eerste fase” van het hervormingsplan presenteerde, zei dat juridische adviseurs “adviseurs zijn, geen besluitvormers, die de regering vertegenwoordigen en niet hun persoonlijke positie”. Hij riep op tot beëindiging van de “onderwerping van de regering aan een niet-gekozen positie”.
Koppel verklaarde: “De regering moet het advies van haar advocaat aanhoren en dan beslissen of ze dat advies al dan niet opvolgt, net als andere mensen in de wereld die advocaten hebben.”
Er zijn gevallen geweest waarin de procureur-generaal heeft geweigerd de regering in een zaak te vertegenwoordigen en haar tegelijkertijd het recht heeft ontzegd een particuliere raadsman in te huren, waardoor de regering geen wettelijke vertegenwoordiging had om zich voor de rechter te verdedigen. Door de hervorming zal de regering in een dergelijk geval haar eigen raadsman kunnen inhuren, aldus Koppel.
Benoeming van rechters
Het tweede deel van de hervorming betreft de manier waarop rechters worden benoemd. Momenteel is voor de benoeming van rechters van het Hooggerechtshof de goedkeuring vereist van zeven van de negen leden van de gerechtelijke selectiecommissie. Aangezien drie van hen rechters zijn, hebben zij in feite een veto. “Dit maakt het hof te homogeen”, aldus Koppel. Met de hervorming zal de samenstelling van het panel veranderen. Er zijn discussies over hoe dat moet, “maar in principe gaat het erom dat de rechters minder invloed hebben op de benoeming van nieuwe rechters.”
Rechterlijke toetsing
De laatste drie onderdelen van de hervorming gaan over de manier waarop rechters beslissingen van wetgevers en regeringen kunnen beïnvloeden.
Een daarvan betreft het rechterlijke voorwendsel van “redelijkheid”, waarbij rechters wetten en administratieve besluiten vernietigen op basis van de vraag of zij deze al dan niet “redelijk” achten. Het voorwendsel is zo vaag dat tegenstanders van de hervorming (althans in de huidige vorm) het erover eens zijn dat dit niet mag.
Op 12 februari zei de Israëlische president Isaac Herzog in een toespraak tot de natie: “Een onbeperkt gebruik van het voorwendsel van redelijkheid zou de basis kunnen worden voor een onevenredige inmenging van de rechterlijke macht in het exclusieve territorium van de uitvoerende en wetgevende macht.”
Koppel zei dat het voorwendsel van “redelijkheid” voor het eerst werd gebruikt in 1981 in een rechtszaak van toenmalig opperrechter Aharon Barak. Barak, die van 1995 tot 2006 voorzitter van het hof was, wordt door de rechtervleugel van Israël algemeen beschouwd als verantwoordelijk voor de “gerechtelijke revolutie” die de huidige regering probeert te corrigeren.
Quasi-constitutionele status
Het vierde deel van de hervorming moet ervoor zorgen dat het Hooggerechtshof basiswetten die in Israël als quasi-grondwettelijk worden beschouwd, niet ongeldig kan verklaren. Het eerste wetsvoorstel van het hervormingspakket voor de rechterlijke macht waarover in de plenaire vergadering van de Knesset zal worden gestemd, heeft betrekking op deze kwestie.
Voorstanders van de justitiële hervorming betogen dat het hof niet het recht heeft om basiswetten nietig te verklaren. Het hof beweert immers zijn gezag te ontlenen aan de basiswetten, die volgens de rechters neerkomen op een grondwet (en dat al doen sinds Barak ze in 1995 grondwettelijk verklaarde). Daarmee claimt het hof het recht om de grondwet terzijde te schuiven.
Wetten van de Knesset terzijde schuiven
Het vijfde en laatste deel van de hervorming betreft de manier waarop het Hooggerechtshof wetten terzijde kan schuiven. De hervorming zou de mogelijkheid van het hof om dat te doen reguleren door bijvoorbeeld te eisen dat alle 15 rechters van het Hooggerechtshof bij een zaak betrokken zijn en dat wetten met een bijzondere meerderheid worden vernietigd. Voorheen konden slechts drie door de president gekozen rechters een wet terzijde schuiven, aldus Koppel.
Sommige hervormingsgezinden zien het als een concessie om het Hooggerechtshof het recht te geven wetten ongedaan te maken. Zij stellen dat het hof niet het recht zou moeten hebben om wetten te vernietigen.
Koppel zei dat het hervormingspakket ook een intrekkingsclausule bevat die de Knesset een tweede kans geeft als het Hof een wet vernietigt. De Knesset kan rechterlijke beslissingen terzijde schuiven en wetten die door de rechtbank ongeldig zijn verklaard, opnieuw aannemen, aldus Koppel.
De intrekkingsclausule is het “meest controversiële deel” van de hervorming. “Het is inderdaad iets ongewoons, en het is het deel van de wet dat de mensen het meest afschrikt,” zei hij.
“Je kunt je voorstellen dat de regering, de Knesset, een gekke wet aanneemt, en dan zeggen de rechters: ‘Dit is echt te gek’. Soms hebben de rechters gelijk, hoewel dat zelden voorkomt,” zei hij. “En dan schrappen ze iets, en de Knesset kan terugkomen met 61 [stemmen] en het terzijde schuiven, en dat maakt de mensen bang.”
Koppel zei dat sommige aspecten van de intrekking kunnen worden geschrapt of afgezwakt tijdens de onderhandelingen (tot nu toe heeft de oppositie geweigerd te onderhandelen).
In ieder geval zijn “ten minste vier en een half van de vijf onderdelen van deze hervorming onherroepelijk”, concludeerde Koppel.
Bronvermelding:
Datum: 08-03-2023
Auteur: David Isaac
Beeld: Yonatan Sindel/Flash90
Website: israeltoday.nl
