Voor president Biden was de reis naar het Midden-Oosten vorige week voornamelijk gemotiveerd door economische zorgen en zijn streven om de olieaanvoer – en prijzen – te beïnvloeden. Zo hoopt hij de groeiende onvrede over de inflatie en de hoge prijzen te beteugelen. Hij moest daarbij zijn afkeer tegen de Saoedische kroonprins Bin Salman (MBS), en de kritiek van zijn achterban over deze toenadering, inslikken. De landen in de regio – Israel enerzijds en anderzijds Saoedi-Arabië met de anderen acht Arabische landen die de top in Jeddah bijwoonden – zijn vooral bezorgd over de steeds groeiende macht en invloed van Iran en over zijn nucleaire capaciteit. Zij zien de belangstelling van de Verenigde Staten (VS) voor de regio drastisch afnemen, terwijl Rusland steeds meer aanwezigheid toont en Iran steeds meer maneuvreerruimte krijgt.
Zowel voor Israel als de Arabische landen is Iran het belangrijkste onderwerp. De nucleaire onderhandelingen (JCPOA) lijken op niets uit te lopen, terwijl Iran’s nucleaire capaciteit steeds sterker wordt. Biden gebruikte ferme taal en stelde dat de VS nooit zal toestaan dat Iran nucleaire wapens krijgt, desnoods zal hij militaire middelen niet schuwen. Maar hij prefereert de diplomatieke weg, een weg waarin de landen in de regio niet geloven. Zij zijn zeer bezorgd over een steeds machtiger wordend Iran die voortdurend onrust zaait in de regio. Daarnaast kampt de regio met grote prijsstijgingen als gevolg van de oorlog in Oekraïne, vooral van graan en andere landbouwproducten. Dit is een grote uitdaging voor landen, die al kampen met een arme en snelgroeiende bevolking.
Biden sprak in Jeddah met de leiders van negen Arabische landen. Tijdens de top werd een intensieve samenwerking bekend gemaakt rond de luchtverdediging, en werden investerengen in geavanceerde systemen aangekondigd. Israel werd er niet genoemd, maar zijn rol in deze verdedigingspact hing duidelijk in de lucht. In zijn toespraak constateerde Biden dat de landen in regio meer dan ooit verenigd zijn en dat het effect en nut van toenadering steeds zichtbaarder worden naar mate er nieuwe relaties worden gevormd.
Saoedi-Arabië
Saoedi-Arabië heeft zich met dit bezoek gepositioneerd als leider van de Arabische landen. Volgens analisten is de ‘rehabilitatie’ van MBS voltooid – hij wordt gezien als de motor achter de moord op de Saoedische journalist Khashoggi, een onderwerp dat zelfs tijdens de presidentsverkiezingen in de VS speelde – terwijl Biden geen concrete beloftes rond olieprijzen kreeg. In Israel was men niet verrast dat er geen openlijke normalisatie met Israel is gerealiseerd, andere gebaren waren er duidelijk wel. De toestemming om in het Saoedische luchtruim te vliegen is voor Israeli’s van grote betekenis omdat hun reis naar India, Thailand of Australië zo’n 1.5 uur korter zal duren en waarschijnlijk ook goedkoper zal zijn. Daarnaast hopen Israelische en Palestijnse Moslims direct naar Mekka te mogen vliegen voor de Hadj – de bedevaart.
Normalisatie
Tijdens zijn bezoek aan Israel was president Biden ondubbelzinnig over zijn steun voor de twee-statenoplossing, een oplossing die binnen Israel door niet iedereen gedragen wordt. Ook de Saoedi’s benadrukten de noodzaak voor “een oplossing voor het Israelisch-Palestijnse conflict in lijn met het Arabische vredesplan”. Dit plan houdt de oprichting van een Palestijnse staat met de groene lijn als grens en met Oost-Jeruzalem als de hoofdstad. In Jeddah werd er gesproken over “heel Oost-Jeruzalem”, duidend op de Oude Stad van Jeruzalem waar de heiligdommen van de drie monotheïstische religies staan. Het Arabische plan van 2001 stelt dat er geen normalisatie met Israel wordt aangehaald voordat het Palestijnse probleem is opgelost. Dit standpunt herhaalde de Saoedi’s tijdens de top. Maar het is ook duidelijk dat de Arabische landen bereid zijn Israel te erkennen – de Abraham-Akkoorden hebben dit ook bewerkstelligd – een grote stap voorwaarts. De militaire samenwerking met Israel is een publiek geheim, maar er komen steeds meer aanwijzingen van economische samenwerkingsverbanden. Bidens bezoek – net als de Abraham-Akkoorden van twee jaar geleden – maakte het echter voor de Israeli’s duidelijk dat ze het conflict met de Palestijnen niet kunnen negeren.
Joods en Arabische Israeli’s zien weinig hoop voor oplossing conflict
Een recente enquête van het Israelisch Democratische Instituut (IDI) geeft weinig aanleiding om in een doorbraak te geloven. 85 procent van de Joodse en 64 procent van de Arabische Israeliers hebben geen vertrouwern in Bidens vermogen om een doorbraak te forceren. 68 procent van de Arabieren en 88 procent van de Joden in Israel zien bovendien amper kans op een regeling met de Palestijnen in de komende vijf jaar. Deze inschatting is, sinds 2019, niet veranderd. Zij vrezen bovendien dat het uitbreken van een derde intifada een reëel risico is.
Bronvermelding:
Datum: 18-07-2022
Auteur: HANNA LUDEN
Beeld: De Saoedische kroonprins Mohammed Bin Salman
Website: CIDI
