Het is vandaag Jom Hasjoa of wel Holocaust Herdenkingsdag. Een bijzondere dag in Israel en daarbuiten.
Het is een dag van de herdenking van de Sjoa (Holocaust), de vernietiging van de zes miljoen Europese joden tijdens de Tweede Wereldoorlog. Joodse herdenking van slachtoffers van de Jodenvervolging tijdens de Tweede Wereldoorlog én de herdenking van de opstand van het Getto van Warschau.
Op Jom Hasjoa staat men stil bij de mensen die tijdens het nazistische regime zijn vermoord en bij de invloed van de sjoa op het joodse volk. Jom Hasjoa valt elk jaar op 27 Nisan. Op de vooravond vindt (onder meer in de Hollandsche Schouwburg in Amsterdam waarvan de Joden werden gedeporteerd) een herdenking plaats waarbij de burgemeester van Amsterdam en de ambassadeur van Israël het woord voeren en herdenkingsgebeden worden uitgesproken.
De betekenis van Jom Hasjoa komt terug op Tisja Beav wanneer veel sjoels een extra kina (treurdicht) in hebben gelast waarin de vernietiging van het Europese Jodendom in de Tweede Wereldoorlog wordt beschreven en gememoreerd.
Deze herdenkingsdag voor de slachtoffers van de Holocaust is in 1953 in Israël ingevoerd. Om tien uur ’s morgens gaat in het hele land het luchtalarm af en neemt de gehele (Joodse) bevolking twee minuten stilte in acht. Het verkeer ligt gedurende deze twee minuten helemaal stil en automobilisten staan dan naast hun auto. Verder worden er op allerlei openbare gelegenheden (scholen, militaire bases enz.) officiële herdenkingsplechtigheden gehouden, met name op het Warschauplein in Yad Vashem.
In Nederland vindt onder andere in de Hollandsche Schouwburg in Amsterdam een herdenking met een Joods karakter plaats.Tijdens deze herdenking worden onder andere de gebeden Jizkor en Kaddiesj uitgesproken. De plechtigheid eindigt met het zingen van het Israëlische volkslied Hatikva en het Wilhelmus. Ook op andere locaties, bijvoorbeeld in Den Haag, wordt Jom Hasjoa herdacht. De eerste herdenking in Nederland vond plaats in 1984 in de St. Laurenskerk in Rotterdam. Later werd dit initiatief overgenomen door Amstelveen, Den Haag (door de Haagse Gemeenschap van Kerken), Utrecht en Leiden.
Het gebed mag alleen gelezen worden in de aanwezigheid van een minjan – tien joodse mannen die de leeftijd van bar mitswa bereikt hebben. In het liberale jodendom tellen ook vrouwen, die de leeftijd van bat mitswa bereikt hebben, mee voor de minjan. Bij de dagelijkse gebeden en bij de eredienst neemt de Kaddisj een grote plaats in. Het wordt bij drie verschillende gelegenheden gebruikt.[1] Het gebed wordt altijd staand uitgesproken.
De Kaddisj wordt door de voorganger, de chazan, hardop gelezen om bepaalde gebeden af te sluiten en ook als afronding na een thora-lezing. Het is daarmee een regulier onderdeel van de synagogedienst. De toehoorders in de synagogen worden geacht alleen bepaalde zinnen en woorden te zeggen, met name het laatste woord: amain. Deze aanwijzingen daarvoor zijn in het gebedenboek, de siddoer, te vinden.
Bovendien wordt de Kaddisj na een overlijden van een ouder gedurende de rouwperiode door een zoon uitgesproken, dat wel zeggen gedurende 11 maanden na het overlijden. In liberale kringen mag ook een dochter van de overledene de Kaddisj zeggen. Ook wordt de Kaddisj gebeden op de jaartijddag, de datum van het overlijden volgens de Joodse kalender. Dit wordt de Kaddisj voor de rouwenden genoemd: Kaddisj-jatom. Jatom betekent wees. In kleine joodse gemeenten moet moeite gedaan worden een minjan bij elkaar te krijgen, zodat de rouwenden de Kaddisj kunnen uitspreken.
Ten slotte wordt de Kaddisj gelezen bij de afsluiting van een bijeenkomst waarin de Thora of na-Bijbelse geschriften van rabbijnen zijn bestudeerd.
De Kaddisj is een gebed waarin God in zeer veel termen geprezen wordt. Hoewel het ook bij overlijdens gebruikt wordt door de nabestaanden, is het geen gebed voor de doden. Er komt geen vermelding van overledenen in voor. Het bevat wel een bede om een spoedige komst van het Koninkrijk Gods.
Er zijn verschillende vormen van Kaddisj, die elk iets verschillen. Er is de volledige Kaddisj, de halve Kaddisj, de Kaddisj van de rabbijnen, en de Kaddisj van de rouwenden.
In tegenstelling tot veel andere joodse gebeden is het gebed – behoudens de laatste zin – niet in het Hebreeuws, maar in het Aramees opgesteld.
Het gebed werd geschreven in een tijd waarin het Joodse volk in een spiritueel zware tijd zat; de rabbijnen schreven het in de op dat moment door het volk gesproken taal, Aramees, zodat het een duidelijke betekenis zou hebben. Er zijn slechts enkele gebeden die in het Aramees gezegd worden; de Kaddisj is het bekendste en belangrijkste.
Het gebed maakt gebruik van 10 werkwoorden, die alle een lofprijzing zijn voor God. Het getal 10 staat symbool voor de 10 geboden, maar ook voor de 10 maal dat God sprak volgens het Scheppingsverhaal in het boek Genesis.
De Kaddisj in het Nederlands vertaald.
Moge zijn grote naam verheven en geheiligd worden
in de wereld die hij geschapen heeft naar zijn wil.
Moge zijn koninkrijk erkend worden in uw leven en in uw dagen
en in het leven van het gehele huis van Israël,
weldra en spoedig.
Zegt nu: Amen
Moge zijn grote naam gezegend zijn nu en voor altijd.
Gezegend, geprezen, gevierd, en hoog en hoger steeds verheven
Verheerlijkt, gehuldigd en bejubeld worde de naam van de Heilige,
gezegend zij hij
hoog boven iedere zegening, elk lied,
lof en troost die op de wereld gezegd wordt.
Zegt nu: Amen
Moge er veel vrede uit de hemel komen en leven!
Over ons en over heel Israël.
Zegt nu: Amen
Hij die vrede maakt in zijn hoge sferen,
zal ook vrede maken voor ons en voor geheel Israël
Zegt nu: Amen
Elk jaar herdenkt de joodse gemeenschap in Nederland hun 102.000 familieleden, vrienden en andere dierbaren die tijdens de Sjoa (Holocaust) zijn vermoord.
Vandaag vindt de herdenking plaats voor de gehele joodse gemeenschap in Nederland in al zijn verscheidenheid; 34 joodse organisaties nemen deel in de Stichting Jom Hasjoa-herdenking Nederland.
Het online programma is vanaf 19:00 uur op 8 april te volgen. Op de website van het Joods Cultureel Kwartier. www.jck.nl/jomhasjoa
https://www.youtube.com/watch?v=YpRmJZ8aSZ0
